Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Page 111

MoMlirsiir3 aftlhi^g^seiíinidlÉir
um skáldsögur Jóns Thóroddsens.
Eftir Prófessor Stefs'in Einarsson.
I.
Um Jón Thoroddsen og ritstörf
hans hafa þeir einkum ritað ágæt-
ar og fróðlegar greinir Sigurður Uuö
mundsson skólastjóri (í Skírni
1919, bls. 209—233) og Sigfús
Blöndal bókavörður (aftan við 4.
útgáfu Pilts og Stúlku, 1923, bls.
299—312 og í Nordisk Tidsskrift 2,
bls. 76—83, 1926), auk æfisögu
þeirrar er Jón Sigurðsson samdi,
og fylgdi Manni og konu í fyrstu
útgáfu, 1876 (bls. IX—XLIV). —
Minna má og á æfiágrip eftir Boga
Th. Melsted í ársriti Fræðafélagsins
1919 (bls. 168—165) og upplýsing-
ar þær, sem eru að finna í Minn-
ingabók Þorvaldar Thoroddsens,
sonar skáldsins, og síðast en ékki
sízt skemtilega ritgerð eftir frú
Theódóru Thoroddsen, tengdadótt-
ur skáldsins, í Skírni 1919, bls. 234
—238.
Það gæti því virzt, að verið væri
að bera í bakkafullan lækinn með
birtingu athugasemda þessara, ekki
niikilvægari en þær eru í eðli sínu.
En á hitt er að líta, að skáldsagna-
ritun Jóns er svo merkilegur þáttur
í bókmentasögu vorri á síðustu öld,
að eigi fer illa á, að öllu því sé til
skila haldið, sem vitað verður um
'upptök bennar og eðli.
II.
Sigfús Blöndal befir leitt rök að
því, að af erlendum skáldum hafi
Walter Scott haft mest áhrif á Jón
Thoroddsen. Það kemur ágætlega
heim við orð Thoroddsens sjálfs í
bréfi til vinar síns Gísla Brynjólfs-
sonar (25. nóv. 1854), þar sem
hann segir beinlínis, að í mörgum
sögum Gísla Konráðssonar sé ágætt
efni, “ef til væri maður vel með að
fara að semja úr þjóðsögur líkar
og Scotts”. Þaðan hefir Jón þá
uppistöðuna, fyrirmyndina að sög-
um sínum, en ívafið er alíslenzkt
og svo viðamikið, að uppistaðan
hverfur í voðina.
Þau Sigurður Guðmundsson og
Theódóra Thoroddsen hafa gert
reka nokkurn að hinum innlendu
fyrirmyndum Jóns, og er þá fyrst
á að minnast mannfólkið. Sýna
þau ljóslega fram á, að Jón tók
söguhetjur sínar meðal samtíðar-
manna sinna og lagaði þær í hendi
sér, og þó ekki mikið. Þannig eru
þau Hlíðarhjón, séra Sigvaldi,
Hjálmar tuddi, Bjarni á Leiti og
Finnur vinnumaður öll dregin eftir
náttúrunni og auðkennileg, að
sögn, þeim sem til iþekkja. Af Grími
meðhjálpara fara eigi sögur, en
mikið má vera, ef þar er eigi ein-
hver skrítinn karl fyrirmyndin. Og