Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Page 116

82
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
að Hallvarði galdrastafi, manns-
herðablað og mannsístru til þeirra
hluta. En auðséð er af öllu, að
hér er aðeins um pretti Hallvarð-
ar að ræða, en einfeldni Egils; virð-
ist svo sem trúin á þessa hluti sé
tæplega svo í merg og bein runnin,
sem drauga- og afturgöngutrúin,
'enda þótt Bjarni á Leiti kunni full-
vel sögur af galdramönnum á Vest-
fjörðum: “Þar var Latínu-Bjarni')
eða Bjarni Djöflabani, Þormóður í
Gvendareyjum, er bylinn gerði að
honum Oddi lögmanni,'*); þar voru
Baulhúsabræður, Hallur á Horni og
fleiri, og þaðan var hún komin,
skrattinn hún Hvítárvalla-Skotta.’’
(bls. 211)*"
Af þessu öllu má ráða, að
“‘kvæða-þula-draugasagna og álfa-
sagnasafn’’ Gísla Konráðssonar hafi
fallið í góðan jarðveg með Jóni
Thoroddsen. Hann hefir eflaust,
eins og aðrir góðir mentamenn
hrifist með af þeirri áhugaöldu um
íslenzkan þjóðlegan fróðleik er reis
hæst með útkomu þjóðsagna Jóns
Árnasonar (1862-64). Um bein á-
hrif frá þjóðsagnasafninu er varla
að ræða, sennilega hefði Maður og
Kona orðið það sem hún er, þótt
safnið hefði aldrei verið prentað.
En hitt er vafasamt, hvort þjóð-
sagna-þátturinn í M. og K. hefði
*) Þjóðs. J. Árn. I, 258. Sae:a um Lat-
ínu-Bjarna eftir hdr. sr. Eiríks Kúld á
Helgafelli.
*) Þjóðs. J. Árn. I, 541—54. Sagnir
um Latínu-Bjarna og Þormóð í Gvend-
areyjum, m. a. eftir hdr. G. Konráðs.
**) Þess er að vísu eigi getið í þjóð-
sögunum, að Þormóður gerði veður að
Oddi, en að dönskum kaupmanni er sagt
að hann gerði galdraveður.
**♦*) Þjóðs. J. Árn. I, 363: Hvítárvalla-
Skotta, eftir sögn Borgfirðinga 1860-
veriö svo sterkur, ef ekki hefði ver-
ið kunnugleikar með þeim Jóni og
Gísla Konráðssyni og Jóni Árna-
syni, sem var mágur Thoroddsens
og góður vinur.
IV.
Þess er getið hér að framan (í
II. ltafla) að eigi muni örgrant um,
að finna megi fyrirmyndir sumra
mannlýsinga Jóns Thoroddsens í
eldri ritum íslenzkum. Fyrirmynd-
ir er ef t. v. of fast að orði ltveðiö,
en að minsta kosti er hér um eldri
mannlýsingar að ræða, sem minna
eigi alllitið á sumar persónur Jóns
eins og nú skal sýnt.
í “Brandi’’, smáleikriti eftir Geir
biskup Vídalín, er prentað var með
leikritum iSigurðar sýslumanns
Péturssonar, er lýst bónda nokkr-
um, er kippir greinilega í kynið
til Bárðar á Búrfelli. Þórður liét
liann, á Heiði, og er sagt, að hann
tímdi ekki að skera af sér átta há-
kalla til þess að bjarga Jóni bróður
Guörúnar, unnustu sinnar, úr sjávar
háska. Um þetta segir vinnukonan
við Gnðrúni: “Honum kærasta þín-
um þykir alt of vænt um lifrar-
broddinn til þess að hann skyldi
vinna það fyrir nokkurs manns líf
að skera af sér seilina, honum varð
ekki svo lítið um á dögunum, þegar
lýsistunnan lak; eg er viss um að
hann tímir ekki að hafa annað en
bákallsstöppu í veizluna.’’
Nú tókst svo vel til að Guðraund-
ur á Sandi, sem Guðrún unni betur
þótt fátækur væri, barg Jóni, og
varð það bragð til þess að þan
fengu að ná saman, en Þórður varð
af konunni:
“Nú þarf hann ekki Þórður á