Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Síða 120

86
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
Þótt kynlegt megi virðast sýnist
enginn hafa gert sér grein fyrir
notum þeim er Jón hafði af forn-
sögunum, að minsta kosti veit eg
ekki til að neinn hafi kveðið upp-
úr með það. En það er skemst af
að segja að hann notar fornsögu-
stíl og fornmál því nær undantekn-
ingarlaust til þess að bregða skop-
blæ á lýsingar sínar að sínu leyti
eins og hann bregður fyrir sig
Hómerskvæða- stíl og biblíulestri í
sama tilgangi.
Það er með öðrum orðum sama að-
ferðin og Haraldur konungur Sig-
urðarson bauð þjóðólfi að beita við
svo ógöfugt yrkisefni, sem áflog
skinnarans og járnsmiðsins, — og
var Þjóðólfur þess eigi fús, en þó
varð að vera, sem konungur vildi:
“Gör sem ek mæli, segir konungr,
ok er nokkverju meiri vandinn á
en þú ætlar. Þú skalt göra af þeim
nokkvat aðra menn en þeir eru, lát
annan vera Geirröð jötunn en ann-
an Þóit’’ (Morkinskinna bls 93).
Þá beitir höfiundur Skíðarímu svip-
uðum brögðum, er hann leiðir flæk-
inginn Skíða í Valhöll og lætur
hann eiga skifti við goðin:
Sklði rétti skitna hönd
skyldi hann fastna Hildi.
Óðinn gaf honum Asíalönd
og alt það hann kjósa vildi
Enn má nefna gamanbréf Jónas-
ar, þar sem kongar og drottningar
tala og haga sér eins og hefðar-
bændur og maddömur út á íslandi.
Loks var þessi sama aðferð Jóni
sjálfum tiltæk á Hafnarárum sín-
um, er hann yrkir gamankvæði í
sálmastíl um stúdentalífið, svo sem:
Sæll er sá mann sem hafna kann
hrekkvísra okuráði o.s.frv.
Snúið úr 1. Davíðssálmi:
Sæll er sá mann, sem hafna kann
hrekkvísra manna ráði
ellegrar harmagrátinn um herleið-
inguna:
f Babýlon við Eyrarsund
æfi vér dvöldum langa,
eyddist oss féð á ýmsa lund
og réð til þurðar ganga:
loksins í húsið hjástoðar
hengdum vér sparibrækurnar,
því oss tók sárt að svengja
þeir innbyggjarar í þeim stað
sem oss höfðu svo margsnuðað
hótuðu oss að hengja. *)
Alstaðar eru það hinar skörpu
andstæður efnis og forms sem
valda hlátrinum.
Skulu nú færðar sönnur á mál
vort með því að færa til nokkur
dæmi úr sögum Jóns.
í Pilti og Stúlku má fyrst nefna
kaflana um bændaglímuna við
réttirnar og einkum bekkjarbardag-
ann í Bessastaðaskóla sem er rit-
aður algjörlega í íslendinga eða
fornaldarsögu-stíl. Þá er þáttur
Bárðar á Búrfelli. Bárður er kynt-
ur eftir öllum “kúnstarinnar regl-
um.”
“Maður hét Bárður, hann bjó á
Búrfelli; það er hálfa þingmanna-
leið frá Sigríðartungu og ekki í
sama hrepp. Bárður var maður
auðugur af gripum og gangandi
fé; jarðir átti hann og margar og
góðar; en ekki var hann rnaður
vinsæll af alþýðu — o.s.frv.’’
•) Þessar Hafnarlífslýsingar og
drykkjuvísur eins og :Sál mín viltu svallu
meir minna líka á Bellmann, enda hefir
Jón ort undir Bellmannslögum: :!:Skóara-
kránni: [: skemti eg mér á og hefir því
eflaust haft mætur á honum.