Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Page 133

AUÐLEGÐ ÍSLENZKRA ÖRNEFNA
99
fræðimenn vorir hafa komið á bók-
fell æfisögu þjóðarinnar, frá því
er hún steig fótum á þetta land, og
lesa má milli línanna í fornum
bókum hugsunarhátt horfinna
manna.
Það hefir verið sagt um skáldin
okkar gömlu, bæði hirðskáldin svo-
kölluðu og Eddukvæða-skáldin, að
þau liafi ekki verið mjög skygn á
náttúrufegurð. Vísur þeirra bera
reyndar lítinn vott um þessháttar.
Því er nú og liefir ætíð verið svo
háttað, að skáld yrkja mest um þau
efni, sem þeim eru hugstæðust.
Forn-skáldin okkar kváðu mest
um karlmensku og viðureign vopn-
aðra manna og svo við og við um
fegurð kvenna. Það yrkisefni hefir
verið ofarlega á baugi frá alda öðli
°g verður víst enn þá. Skáld gull-
aldar vorrar gerðu sér ekki gælur
við náttúruna, þá deild hennar, sem
er litfríð og raddslyng. Þeir tömdu
sér æðri hætti en þann, sem felst
í tóninum Bíbí og blaka.
Þó hafa fornmenn, bæði skáld-
in og hinir, séð náttúrufegurðina
og kunnað að meta hana. Alkunn-
ugt er það, sem Gunnar sagði
forðum daga:
Fögur er hlíðin.
Þetta mál er ekki þynt með
vaðli. En því minnilegra er innræt-
ið, sem sést á bak við orðin. Og
Gunnar er ekki aleinn um þessa
bitu. Þess er getið um ýmsa mik-
bs liáttar menn, fornfræga, að þeir
kusu sér leg, óskuðu að vera heygð-
lr> Þar sem víðsýnt var og gott um
að litast. Fornir haugar, sem enn
eru nierki til, bera vott um þann
vil3a fráfallna mannsins, að hafa
víðsýnt og fagurt umliverfi, þó að
dauður væri.
Og þeir vildu einnig heyra fagra
tóna, heygðu mennirnir. Svo segir
Þorsteinn Víkingsson, þegar hann
kýs sér leg í framnesinu við báru-
sog Unnar:
“Og svölun mun það framliðnum
okkar öndum,
er erfiljóð hún flytur að báðum
ströndum.’’
Reyndar eru þessi orð undan
tungurótum seinni tíma skálds. En
það skáld heyrði lijartslátt dáinna
garpa og vængjaþyt þeirra fugla,
sem lifðu fyrir þúsund árum.
Fagurfræði fornaldarmanna, sem
mæltu á norræna tungu, kemur
fram í orðavali þeirra og þeirri
hrynjandi málsins, sem ekki verð-
ur yfirstígið.
Ein tegund orðavals þeirra kenr
ur í ljós í örnefnum, sem ennþá lifa
á vörum þjóðarinnar. En sum þeirra
eru í fornum fræðum bókfest —
Landnámu, íslendingasögum og
þjóðsögunum, en fjöldi liggur ó-
merktur út um víðavanginn.
Og ennþá fyrri ljómar af þessum
fjársjóðum. Fornaldarsögur Norð-
urlanda eru stráðar gulli örnefn-
anna. Sum eiginnöfn í þeim fjarska
eru í raun og veru örnefni undir
niðri. Bjarmaland, sem annars lá
í mistri töfra og fjölkyngi — það
er skýrt í glóbirtu miðnætursólar.
Nafnið segir frá legu þess og ljós-
brigðum. Þeir menn, sem sigla,
þangað sunnan úr löndum dimmra
nátta, skírðu landið þannig, að
nafnið einkendi það. Þess er getið í
fornum fræðum Breta, að eyja lægi
norður í hafi, sem þeim undrum