Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Síða 136

102
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
urðarmest og merkilegast. — Laug-
arvatn, Víkingavatn, Apavatn og
Langavatn hafa hvert um sig til
síns ágætis nokkuð, en þó ekki
það, sem töfrandi geti talist. Svo er
og um þá bæi flesta, sem kendir eru
við dal. Laxárdalur er gott nafn
og var þó enn betra fyrrum, með-
an lax gekk í ána. En ef til vill
mætti rétta við nafnið með klaki.
Sum nöfn benda á eða minna á
horfna dýrð. En oftast er sökin hjá
mönnunum, þegar staðurinn kafn-
ar undir nafni. Sum nöfn hafa feng-
ið uppreisn af þeim mönnum, sem
fæddust eða lifðu við örnefnin.
Djúpidalur fóstraði Björn Jónsson,
og hefir hann ágæti sitt af því.
Mjóvidalur, sem nú er í eyði, bar
lum stund í skauti sínu Stephan G.
Stóridalur hafði á að skipa Kristj-
áni bónda, sem reisti rönd Pétri
Hafstein amtmanni, sem eigi þótti
dælt að hnippast við. Forsæludalur
er nafnkunnur síðan Glámur var
þar sauðamaður, féll og gekk aft-
ur. Það er ekki allskostar undar-
legt, þó að reimt geröist í þeim
dal, sem svo var gerður, að forsæl-
an átti heima í honum. Forynjur
margskonar búa í forsælunni og
er sú trú gömul. Vér finnum til
geigs við nafnið og hröðum okk-
ur úr honum til Unaðsdals. Þar er
liverskonar yndi og sólarsýn dá-
samleg og fagur fjörður í nánd.
Unaðsdalur og Sunnudalur keppa
hvor við annan um þær mannssál-
ir, sem vilja fara pílagrímsferðir til
heilagra staða innan lands. Unaðs-
dalur liggur hliðhalt inn frá ísa-
firði, en Sunnudalur skáhalt inn
frá Vopnafirði. Því er svo háttað
sumstaðar í landi voru, að hreinn
himinblær vakir við suma hálend-
ishnjúka, sópar frá þeirn þokuryki
og bandar við skýjablikum. Þetta
getur háleitur andvari gert inn við
öræfi, þegar þokubrækju þæfir frá
hafi og leggur inn til dala. Mest
ber á sólskinshlýju í þeim dölum,
sem liggja skáhalt frá meginfjörð-
um inn til háfjalla. Þannig myndi
vera háttað Sunnudal. Og svo er
Hörgárdal í sveit komið. Stórhríð-
irnar rása fram hjá honum og ill-
viðrin. En sólbráð hænist að hlíð-
inni, sem leggur vangann við suð-
urátt. í þeim brekkum etur úr
snemma á vorin. Þar er gróðurnál-
in snemmindis fædd og jörðin
sprettur þar fyrri en í ósveitum,
sem Eyjólfur lærði í Svarfaðardal
nefndi svo. Heyin hirðast fljótt í
góðu sveitunum. í einni þess hátt-
ar sólarsveit er Auðbrekka og Brak -
andi. Annað nafnið segir til um
þurkinn, en hitt gefur í skyn, að
auðsæld fylgi veðurblíðu, grasvexti
og hirðing heyja. Og þetta er lauk-
rétt. Hungur og hallæri í landi voru
stafar að hálfu leyti af heyskorti,
eða vondum heyjum, að hálfu leyti
af aflabresti. — Þær sveitir, sem
veðursælar eru, hafa í seinasta lagi
svelt sitt fólk. En undarlegt er
landið okkar, þar sem svo er hátt-
að, að í sömu sveit er Auöbrekka
og Þelamörk — Þelamörk er að
vísu land frostbitru, sem læsir sig
niður í jörðina. Þeli er jarðfrost.
Blíða og óblíða fer eftir því, hvað
við horfir. Það sem snýr undan sól,
kennir veðrið af þeim vættum, sem
setja merki sitt á Jökulfirði, Sval-
barð og Svalvoga. Þau náttúrulög
gilda á Þelamörk. En Svásuður
faðir sumars andar á Auðbrekku-
löndin og Sunnudalsstöðvarnar.
Sunnudalur, Hörgárdalur og Un~
aðsdalur eru á norðanverðu land-
inu. En á sunnanverðu Fróni er
Sólheimatunga. Það nafn er ljóð-
rænast allra bæjarnafna og mun
torvelt að komast lengra í þeirri
list. Þetta nafn er svo dýrðlegt að
það liefir á sér eilífðarblæ viðlíka
sem Ódáinsakur. Norðlendingar
mega öfunda Sunnlendinga af
þessu örnefni eða eiginnafni. Vér
reyndum að bjarga oss með Bald-
ursheimi, sem reyndar er fleiri en
einn. Sá sem er í Mývatnssveit, er
kunnastur og á víst mesta fegurð
í vitum sínum. Þar er víðsýni eins
og mun hafa verið á Breiðabliki,