Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Qupperneq 25

Þjóðréttarátaða íslands
Eftir Dr. Jur. Ragnar Lundborg.
Fyrri hluti
RÉTTARSÖGULEGT YFIRLIT
J. Rikisstofnunar- og lýðveldistímabilið.
Island bygðist síðast allra landa Norðurálfunnar. Á eylandi þessu
er loftslag tiltölulega milt af völdum golfstraumsins, sem nær upp að
suðurströndum þess; en sökum fjarlægðar frá öðrum löndum álfunnar,
liafði hinn mentaði heimur engin kynni af því á fyrstu öldum miðald-
anna. Irlendingar voru fyrstu Evrópumenn, sem þangað komu. Það
var í lok 8. aldar. Landnám hófst fyrst árið 874, og þá voru það aðallega
Norðmenn, sem þangað fluttu.
I Noregi liafði Haraldur konungur lagt undir sig landið og svipt
smákonungana og höfðingjana ríkjum og völdum. Margir hiima göf-
ugustu manna. fluttu nú til íslands með' skyldulið sitt. Mestur hluti
þeirra voru af norrænum ættstofni, en nokkrir áttu þó einnig til Kelta
að telja, Landnámið stóð yfir nærri því 60 ár, (hin svonefnda land-
námsöld). Landinu var skift í 39 höfðingjadæmi (goðorð) hvert öðru
óháð. Fyrir hverju þeirra réð'i “goðinn”, sem hafði æðsta vald í trúar-
legum og veraldlegum efnum. Goðorðum þessum voru ekki ávalt þröng-
ar skorður settar, því það kom oft fyrir að vissar fjölskyldur lutu ekki
þeim goðanuni' sem næstur bjó, heldur öðrum fjarlægari, vegna ættar-
og vináttubanda.
Árið 930 varð Island ríki. Þá voru lög sett, hin svonefndu Úlfljóts-
lög. Landið eignaðist allsherjar fulltrúaþing — Álþingi — Lögréttu
og lögsögumann, sem kosinn var af goðunum og var formaður Lögrétt-
unnar. Hana skipuðu goðamir, upphaflega 36 að tölu, og var henni
falið löggjafarvaldið. 1 Noregi var Lögréttan jafnframt dómstóll, en
það varð liún ekki á íslandi. Á fslandi var stofnaður sérstakur dóm-
stóll, sem fór með dómsvaldið. Goðarnir fengu sér seinna aðstoðarmenn,
og að síðustu sátu 144 menn í Lögréttu auk lögsögumanns og síðar
beggja biskupanna. Ríkisskipan á Islandi var næsta óbundin. Stjórn
hennar var Lögréttan.
Alþingi sóttu fyrst og fremst goðarnir og því næst allir, sem í
málum áttu eða vitni áttu að bera, og þar að auki þeir, sem af einhverj-
nm ástæðum þurftu þangað að koma. En auk þessara sótti þangað á
hverju sumri fjölmenni á öllum aldri, karlar og lconur. Alþingi varð
allsherjar hátíð, eins konar þjóðfundur. Hver sem vildi mátti tala. þar,
þá er hann hafði hlotið leyfi lögsögumanns. Sennilega voru margir