Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Side 37

ÞjóÖréttarstaða íslands
19
undirritunar sinnar er hann ábyrgðarfullur gagnvart danska Ríkis-
þinginu hvað snertir skipun hins íslenzka ráðherra. Á þennan liátt gat
íslenzkt sérmál óbeinlínis orðið að umræðuefni í danska Ríkisþinginu.
Óánægja Islendinga var því mjög skiljanleg.
Mjög athugaverð ákvörðun í stjórnarskránni frá 1903, var sú, að
ráðherra íslands skyldi koma til Kaupmannahafnar svo oft sem nauð-
synlegt væri, til þess að leggja lagafrumvörp og þýðingarmikil stjórnar-
skjöl fyrir konung í hinu danska Ríkisráði (þ. e. danska ráðuneytinu).
Það lá vitanlega ekki innan valdasviðs Alþingis, að skipa. svo fyrir, að
íslenzkur embættismaður, við sérstök tækifæri skyldi taka sæti í Ríkis-
ráði erlends lands.1)
Islenzki ráðherrann var þó aldrei talinn danskur ráðherra og tók
því ekki þátt í fundum danska ráðuneytisins. Hann mætti í Ríkisráðinu
til þess að leggja þar íslenzk mál fyrir konung, sem þó raunar ekki voru
rædd þar.2)
Óánægjualda gekk yfir alt ísland. svo að sum íslenzku blöðin mæltu
með skilnaði milli Danmerkur og Islands. Eins og til að lægja þessa
öldu bauð Danastjórn Alþingi Islands í lieimsókn til Kaupmannahafnar.
Heimsóknin var gerð 1906.
Við þetta tækifæri skrifaði Dr. Guðm. Hannesson mér: “Nú sem
stendur er skilnaðarmálið strandað vegna farar alþingismannanna til
Danmerkur. Eg held þeir séu allir sáttfúsari en áð'ur en þeir fóru. Það
sem hefir liaft áhrif á þá eru áreiðanlega fögur fyrirheit um það, að
allar óskir vorar verði uppfyltar bara ef við liöldum áfram að vera í
sambandi við Danmörku — loforð, sem tæplega verða lialdin. Það sem
freistar manna er vonin um að Danmörk viðurkenni ísland sem sjálf-
stætt ríki og að samband verði gjört með jöfnum réttindum. Eg held
varla að Danmörk gefi svo mikið eftir fyrst um sinn og þar að auki
vantar slíkt samband allan eðlilegan grundvöll. Danmörk og Island
hafa ekkert sameiginlegt. Löndin liggja langt hvort frá öðru, þjóðirnar
eru gjörólíkar og hafa það á tilfinningunni, að þær séu hver annari
ólíkar, málin eru mjög ólík, sömuleiðis atvinnuvegir, lífsvenjur og lífs-
þarfir, hugsunarháttur — alt er ólíkt; á hverju ætti slíkt samband að
bvggjast? Danir halda víst að þeir geti “gleypt oss með húð og hári,” en
það mun seint gjörast. Eg er alveg sannfærður um, að upp á hverju
sem þeir góðu stjórnmálamenn finna, tekst þeim aðeins að draga á
langinn hin endanlegu og eðlilegu málalok, — skilnað landanna og
endurreisn hins forna þjóðveldis með nauðsynlegum breytingum.”3)
Mikla þýðingu fyrir sjálfstæðisbaráttuna höfðu m. a. greinabálkar,
sem Guðm. Hannesson, Sig. Stefánsson og Einar Hjörleifsson skrifuðu.
1 )Guðm. Hannesson benti mjög fljótt £L þessa villu: í apturelding: Akureyri 1907, bls. 48.
2) Acta Isl. Lundb., B. 1905, 14. Nov., Hafstein.
3) Acta Isl. Lundb., B. 1906, 11. Aug., Hannesson.