Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Side 44

26
Tímarit Þjóðrœlcnisfélags íslendinga
samkomu. “Beztu menn” voru auðvitað norskir menn í Noregi, ís-
lenzkir á Islandi. Að “beztu menn” í Noregi (oft sama sem ríkisráðið)
hefðu með tímanum mikil áhrif á Islandi, stafað'i af pólitískum ástæðum,
en ekki að heimildum réttar og laga.
5. Dansk-íslenzka nefndin 1908
Nefndin hélt 9 sameiginlega fundi, frá febrúar til maí. Islenzku
nefndarmennirnir, þar á meðal ráðherra Islands, Hannes Hafstein,
lög'ðu fram sameiginlegt álit, er grein gjörði fyrir verkefni nefndar-
innar rökstutt á þessa leið:1) Sú ósk, sem borin hefir verið fram af
íslands hálfu, um skipun þessarar nefndar til að semja ný lög, er ákveði
stjórnskipulega stöðu Islands gagnvart Danmörku, er samþvkt verði
bæði af Alþingi og Ríkisþingi og komi í staðinn fyrir lögin frá 2. janúar
1871, er sprottin af þeirri skoðun að liið danska löggjafarvald hefir
ekki, í eigin umboði- myndugleika til að gefa út lög fyrir Island, og
lögin frá 2. janúar 1871 ráða því ekki til lykta deilunni um ríkisréttar-
stöðu þess, né eru bindandi fyrir það, eftir því sem réttarstaða þess við
afnám einveldisins, er tiltekin, í sjálfum þessum nýnefndu lögum.
Skoðun þessi styðst við þá fullvissu, að íslenzka þjóðin hafi aldrei gefið
upp sjálfstæð'i sitt, fyrir nokkurri þjóð, sem hún að allra dómi átti sem
þjóðveldi um margar aldir. Þótt Island gæfi upp þjóðveldið og yrði kon-
ungsríki, er það gjörðist þegnskylt hinum norska konungi Hákoni Há-
konarsvni, með samningum 1262 (Gamla Sáttmála), kom það ekki til
mála- að með því væri það lagt undir ríki Noregs eða innlimað í það.
Þvert á móti áskildi Island sér frjálst stjórnskipulag, íslenzk lög og
landsstjórn, batt þegnskvlduloforð sitt við konung ákveðnum skilyrðum
fyrir því að þegnskyldan liéldist, Eftir það var sú krafa um hin gömlu
stjórnskipulagsréttindi ávalt endurtekin við hyllingu konunga á Islandi,
og eins eftir það að Island, með Ólafi konungi Hákonarsyni, var gengið í
samskonar samband við Danmörku eins og Noreg. Alla hina dönsku
konunga hylti ísland sérstaklega á Alþingi, — þannig Friðrik 3. árið
1649. Þá var einnig erfðahyllingin til einveldisins, sem annars er ýmis-
legt að athuga við, hvað Islendinga snertir, framkvæmd árið 1662, fyrir
Island xit af fyrir sig, á líkan hátt og fyrir hið norska ríki- þar sem gefin
voru upp fvrir konungi þau fríðindi, sem gátu “virzt vera í mótsögn við
jura majestatis og með sanngirni gátu talist að vera í mótsögn við
erfðarétt, fullveldi eða einveldisstjórn. ”
Þegar því einveldið komst á, breyttist réttarstaðan aðeins gagnvart
konungsvaldinu, en alls ekki gagnvart öðrum löndum konungs. Annað
mál var, að smám saman, eftir því sem einveldið styrktist, var stjórnar-
fari Danmerkur, Noregs og' íslands blandað saman á óreglubundinn
hátt, svo að mál íslands og mál hinna landanna voru oft tekin fyrir í
l)Betænkning afgiven af den dansk-islandske Kommission af 1907, Kjöbenhavn 1908, bls. 25.
(eftirleiðis auðkend með “Betænkning.”).