Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Page 57

Island á krossgötum
Eftir séra Jakob Jónsson
1. Karlinn á krossgötunum.
Það var gömul trú lieima á ís-
landi, að á nýársnótt væru álfarnir
flytja búferlum. Þá var hin
öiesta ókyrð á öllu, og menn urðu
margs varir fram yfir það sem að
jafnaði átti sér stað. Það er eitt
at riði í sambandi við trú manna á
ayársnóttinni, sem eg' vil nota sem
inngang að þessari grein. Þér
kannist mörg af yður við söguna
um karlinn á krossgötunum. Ef
rnaður lagðist út á krossgötur urn
lágnættið þessa nótt, leið ekki á
löngu áður en huldufólkið gjörði
Vart við sig. Það kom með alls-
konar gæði og gersemar, sýndi
manninum þær og bauð honum þær
a<5 gjöf. Ef maður anzaði engu,
beldur lá kyr og lót sem hann sæi
ekki, lagði það öll djásnin við hlið
bans, fór burt og sótti stöðugt eitt-
bvað alveg nýtt. Um sólarupprás
bvarf það á brott, en skildi alt eft-
lr, sem það hafði komið með. Eign-
aÖist þá maðurinn alt, sem að hon-
run hafði verið boðið um nóttina.
yWi hann aftur á móti of fljótur
a sér að taka við, var hann ekki
.Vr risinn upp, en álfarnir ærðu
iann, og þurfti þá ekki að honum
að spyrja framar. Einu sinni fór
S'amall karl að reyna gæfu sína á
nýársnótt. Hann lagðist út á kross-
góturnar, og álfarnir iétu ekki
sianda á sér. Þeir komu með gull
°g gimsteina, alla þá dýrgripi, sem
nófnum tjáir að nefna, en karlinn
,s °ð af sér allar freistingar. Þá
komu álfarnir með ýmiskonar mat,
en karlinn sat við sinn keip, þrátt
fyrir allar þær krásir, sem bornar
voru að vitum hans. Loks hug-
kvæmdist álfunum að koma með
flot; þá var karlinum öllum lokið.
Hann stóð upp, tók við fegins hendi
og sagði um leið: “Sjaldan hefi
eg flotinu neitað.” — Þurfti nú
ekki að leikslokum að spyrja.
Það er oft þannig ástatt fyrir
oss, að vér stöndum á einskonar
krossgötum, líkt og karlinn, sem
þjóð'sagan talar um. Umlieimur-
inn réttir að oss ógrynni allskyns
gersema, og vér þurfum að ákveða,
bæði hvað vér þiggjum af þeim, og
hvencer vér segjum af eða á. —
Stundum standa heilar þjóðir á
slíkum krossgötum, þar sem veg-
irnir mæta:st — vegir hins gamla
og nýja, vegir fortíðar og nútíðar.
Og venjulega endurtekur s-ig þá
sagan af karlinum á krossgötun-
um. Þjóðinni á krossgötunum er
boðið margt það, .sem hún aldrei
Útti áður, og sá vandi hvílir á
henni, að skera úr um, hvað er
mest virði af því sem fram er bor-
ið. Einmitt nú eru fleiri en ein þjóð
úti á krossgötunum. Þessir ó-
hemjulegu flutningatímar, sem vér
lifum á, krossmessa hugmynda,
stefna og manna; hún hrindir
þjóðunum út á þær, hvort sem þeim
er það Ijúft eða leitt.
Ein þeirra þjóða, sem nú er á
krossgötunum, eru Islendingar, og"
á ])ví er enginn vafi, að öll framtíð