Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Side 73

Frá Guðmundi Friðjónssyni og sögum hans
55
hann jafnvel kominn alla leið suð-
ur til Reykjavíkur í fyrstu fyrir-
lestraferð sína og farinn að lesa
afturhaldsprestunum pistilinn í
Búholhi og Skáh.10) Árið eftir kem-
ur hann svo fyrstu sögum sínum,
Einir 1898, á framfæri.
Ekki verður annað sagt en að
Gruðmundi væri þá þegar vel tekið.
Þó mun flestum hafa þótt liann sér-
vitur nokkuð, og ekki laust við að
sumir brostu að atgangi hans. Þá
skrifaði Einar Hjörleifsson langan
leiðara í ísafold um Möðruvalla
skólamentun og kallaði greinina
“f leysingu,”11) en Gruðmundur
lét ekki ganga á sig, og varð úr
þessu alllöng deila og ekki ómerk í
íslenzkri bókmentasögu, því þaðan
uiun Jón Trausti hafa haft hug-
ttiyndina og nafnið á bók sinni
Eeysing.
Ejúp spor í þroskasögu Guð-
ttiundar hafa kynni hans af tveim-
Ur konum markað. Hann hefir vart
verið eldri en fjögra ára þegar
ttióðir hans dó, þó harmar liann
hana með óskertum krafti 25 árum
síðar (sbr. kvæðin “Mamma”
1895, og “Á leiði mömmu” 1898 í
Gr Jievtnaliögum), og enn virðist
hún lif a ský rt í minning hans sex-
tllgs (sbr. “ Móðurminning ” í
KvetUingum). Annars virðist hann
a æskuárunum hafa rent tor-
try
ggnum augum og vandlátum
uokkuð til kvenþjóðarinnar; lætur
úann sem sér liafi þótt hún auð-
dræg nokkuð til dansiðunnar og
helzti sundurgerðarfull í klæða-
hurði. Hitt var þó undir niðri, að
1897131" ^s^ar>á 27. marz og Dagskrá 4. apr.
!1 )ísafold 30. apr. 4., 21. maf 1898. Svar G.
r' 5 Islandi 12., 20. júlí 1898, o. s. frv.
honum óx í augum fátækum og
lieilsulinum að eiga að sjá konu og
börnum farborða. Þó féll hann nú
fyrir freistingunni og fékk sér
konu. Hún hét Guðrún Oddsdóttir,
bróðurdóttir Baldvins Sigurðsson-
ar í Garði, greind kona, hraust og
harðdugleg. Þau giftu sig 17.
desember 1899 og hafa síðan átt
ellefu börn og mist tvo drengi,
mestu efnismenn.12) Yfirleitt virð-
ist konan hafa verið Guðmundi hin
mesta lieilladís; fyrstu kynnin við
hana lileyptu vorflóði í skáldskap
hans (sbr. “Munablóm” í Úr
JieimaJiögum) auk þess sem hún
gaf honum nýja trú á sjálfan sig,
sjálfstraust, sem síðan hefir aldrei
brug'ðist honum. Enda mætti mörg
konan öfunda hana af vitnisburði
þeim, er bóndi hennar gefur henni
í “Litið um öxl, til konu minnar”
(.Kvæði 233) á aldarfjórðungs
g'iftingarafmæli þeirra, eða þá í
kvæðinu “Yfirlit” (Kveðlvngar
1209), sem er sjálfsæfisaga skálds-
ins í styztu máli.
Hér verður ekki rakinn sá þáttur
sögu hans, er veit að almennum
málum, nema að svo miklu leyti
sem skoðanir lians koma fram í
sögunum. Annars geyma blaða-
greinar hans viðhorf hans obreytt
við stefnum og straumum dagsins.
Þar getur meðal annars að lesa
fréttir og ferðasögur, dánarfregn-
ir og' mannlýsingar, greinar um
pólitík, aðflutningsbann, þjóð-
jarðasölu, fugla og dýraverndun,
greinar um búskap, vistarbands-
leysingu, fjárkláða, vinnufólk,
samvinnufélög, verkamenn og bols-
12)Sbr. “Snær sonur minn” (tl914), Kvœði
bls. 214, og “Spurningar og svör” í Morgni
1932, 13:102-115 (út af Völundi 11930).