Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1936, Síða 138

120
Tímarit Þjóðræhnisfélags íslendinga
á reiðiskjálfi og féllu, þá styrkir hann svo
veldi sitt, að engum af fyrirrennurum
hans hefir tekist þaS betur! Hann hafði
ekki aðeins náð hylli þegna sinna undan-
tekningarlaust, heldur lúta allar þjóðir
höfði við líkbörur hans. Hver var sá
undramáttur er þessu réði? Það var ekki
konungsvaldið eitt, því nú á dögum er það
ekki vegurinn til vinsælda. Nei, undir-
rótin og aflið að valdi þessa göfuga þjóð-
höfðingja var það, að hann reyndist trúr
því fegursta sem þjóð hans átti í þjóðar-
arfi sínum, og auðnaðist að vera merkis-
beri þess öll sín ríkisár
Stjórnarnefnd Þjóðræknisfélagsins hef-
ir haldið fjórtán fundi á ár.inu og haft með
höndum eftirfylgjandi mál:
Landncma minnisvarða mál.
Eins og menn mun máske reka minni til,
þá var í sambandi við fimtíu ára bygðar-
afmæli Nýja íslands 1925, hafið máls á
því, að vel viðeigandi væri og jafnvel
•sjálfsagt að landnáms þeirrar bygðar væri
minst á einhvern viðeigandi og varanlegan
hátt, helzt með því að landnámsfólkinu
væri reistur minnisvarði á Gimli, eins
fljótt og unt væri að koma því verki i
framkvæmd. Nokkrir menn í Nýja íslandi
gjörðust þá forgöngumenn þess máls;
ræddu það opinberlega og kom þeim saman
um að heppilegasta fyrirkomulag þessa
varða, væri eftirlíking af íslenzkri vörðu,
eða eitthvað það, sem í senn gæti mint á
uppruna þeirra og landnáms erfiðleika.
Nokkru fé var þá safnað til þess fyrir-
tækis, eitthvað um $90.00. Á öndverðu
síðastliðnu sumri kom einn af forgöngu-
mönnum þess málefnis á fund stjórnar-
nefndar Þjóðræknisfélagsins, og fór fram
á það við hana að hún tæki málið að sér,
og beitti sér fyrir framkvæmdum í því, og
að æskilegast væri að minnisvarðinn gæti
verið kominn upp á sextugasta landnáms-
afmælisdegi Nýja íslands, en það var 21.
október síðastliðinn.
Stjórnarnefnd Þjóðræknisfélagsins sá
sér ekki fært að skorast undan að taka við
málinu, því hér var um verulegt þjóð-
ræknismál að ræða og nefndinni fanst það
skylda Þjóðræknisfélagsins að leggja því
alt það lið sem það gat. Þess vegna tók
hún málið að sér. Það er ekki mikil þörf
á fyrir mig að rekja sögu þess máls mikið
lengra, því skýrsla frá nefnd þeirri, er fyr-
ir málinu stóö verður lögð fram hér á
þinginu. En þó er mér ljúft að geta þess,
að áður en fyrirkomulag varðans var á-
kveðið leituðum við til þeirra atkvæða-
manna vor á meðal, sem við gátum náð til
og kom okkur öllum saman um að láta
þetta minnismerki tákna tvent — uppruna
landnámsfólksins og Grettistök þau er það
varð að lyfta á fyrstu landnámsárum sín-
um. Þetta tvent höfum við leitast við að
láta varðann tákna. Hvernig það hefir
tekist leggjum við undir dóm sanngjarnra
og óvilhallra manna.
Eg get ekki skilist svo við þetta mál, að
votta ekki almenningi íslendinga þökk
fyrir hinar ágætu undirtektir, er mál þetta
fékk þegar leitað var til hans með fjár-
hagslegan stuðning, og þó verkinu sé ekki
að fullu lokið enn, þar sem eftir er að
byggja upp grunninn i kringum varðann,
og að öðru leyti ganga frá honum í vor
þegar veður leyfir, þá ber eg svo mikið
traust til fólks yfirleitt að það láti ekki
það óhjákvæmilega verk undir höfuð
leggjast sökum fjárskorts. Einnig ber að
þakka byggingameistara Þorsteini S. Borg-
fjörð, sem um bygging varðans sá, fyrir
atorku hans og óeigingjarnt starf í þarfir
þess máls, því hann gjörði alt það verk
endurgjaldslaust. Að síðustu minnist eg
með þökk þátttöku bæjarstjórnarinnar á
Gimli og fólksins þar. Bæjarstjórnin gaf
völlinn, sem varðinn stendur á 132x132 ft.
og veitti minnisvarðanefndinni alla þá að-
stoð, sem henni var unt, og ennfremur
hefir hún lofast til að halda vellinum í
kringum minnisvarðann við á komandi tíð,
endurgjaldslaust. Minnisvarðinn var af-
hjúpaður 21. október síðastliðinn.
Annar minnisvarði, sem snertir íslenzk-
an almenning vor á meðal var reistur a
leiði skáldsins St. G. Stephanssonar á ár-
inu; er það varða á sements-grunni. Fyrir
þeim framkvæmdum gekst aðallega hinn
góðkunni landi vor Ófeigur Sigurðsson í
Red Deer og á hann þakkir skilið fyrir
framtakssemi sína.
Einnig er þess að minnast, að á siðast-
liðnu sumri mintust Þingvalla og Lögbergs
nýlendumenn 50 ára bygðarafmælis síns á