Hugur - 01.01.2008, Side 33

Að skilja heimspeking
31
Og þannig myndar kantísk siðfræði, eins og Hegel kemst að orði, sið-
ferðilegan áfanga, verður einfaldur áfangi í sögunni.6
Afleiðingarnar af þessum hegelska þankagangi eru, að dómi Alquié, gífurlega
miklar, því þaðan eru runnar allar tilraunir til að skilja heimspekinga í ljósi sam-
tíma þeirra, félagslegs umhverfis og stéttarstöðu, sem séu atriði sem eru í sjálíii sér
óskyld því sem Alquié nefnir „ákall“ heimspekingsins. Ur einveru sinni gerir heim-
spekingurinn ákall til jafningja síns, annarra hugsandi vera, um að skilja hin hug-
lægu sannindi um heiminn sem hann hefur fram að færa. Hegelskar eða marxískar
útskýringar á heimspekinni rjúfa þessi jafningjatengsl og eyðileggja samræðuna
sem er grunnur heimspekinnar. Þeir sem hugsa í þessum anda hefja sig yfir aðra
og sýna þeim vissa fyrirlitningu, að dómi Alquié, vegna þess að þeir takast ekki á
við spurningar þeirra eða líta svo á að þær séu hliðstæðar spurningum barna sem
ástæðulaust er að svara.
Alquié tekur skýrt fram að hann hafi ekkert á móti heimspekisögu í hefð-
bundnum skilningi og hefur þá í huga rannsókn á rökrænu samhengi kenninga
heimspekingsins.7 En hann telur öldungis rangt að telja að markmið heirn-
spekingsins sé myndun kerfis. Það sem vakir fyrir heimspekingi er að uppgötva
sannleikann út frá vissum spurningum og vandamálum sem þeir fást við án afláts
og gera margar atlögur að.Telji heimspekingurinn að hann sé búinn að smíða kerfi
sem leysi öll heimspekileg vandamál þá sé hann á herfilegum villigömm og sé í
reynd hættur að iðka heimspeki sem persónulega leit að huglægum sannindum
um heiminn sem við öll ættum að geta skilið og meðtekið. Heimspekingur kann
að skilja eftir sig kerfi og vera má að þar birtist ranghugmyndir samtíma hans, en
kerfið er ekki heimspekin sjálf. Auk þess eru til mörg kerfi hinna mörgu og óh'ku
heimspekinga og hvert kerfi lokar hugsun höfúndar síns inni í sér, og þar með er
heimspekin ekki lengur samræða jafningja sem stefna hver á sinn persónulega hátt
til móts við sannleikann um heiminn og sjálf okkur. Hver heimspeki verður af-
mörkuð heimsskoðun og það má dást að fegurð hinna mismunandi heimsskoðana
og h'ta á þær sem eins konar ljóð, en ekki sem sannleika.8
Kenning Alquié er sú að það eigi að líta á heimspekina fyrst og fremst sem
aðferð, vissa leið manneskjunnar sem andlegrar veru til að takast á við veruleikann,
leið sem sé önnur en leið vísinda, trúar, skáldskapar o.s.frv.9 Hann tekur aftur
dæmi af Descartes og sýnir hvernig hann fer í fræðunum stöðugt frá hinu tak-
markaða til hins ótakmarkaða, frá hinu endanlega til hins óendanlega - og hvernig
hið ótakmarkaða og óendanlega varpar ljósi á og skýrir tilveru hins takmarkaða
og endanlega. Hugmyndin um guð, órofa tengd þeirri staðreynd að ég hugsa, er
óendanleg uppspretta eilífra sanninda sem gera okkur kleift að skilja heiminn eins
og hann birtist okkur í reynslunni. Hliðstæða aðferð telur Alquié að megi finna
hjá öllum heimspekingum í hinni vestrænu heimspekihefð og tekur dæmi af Kant,
6 Sama rit, s. 38-39.
7 Sjá sama rit, s. 48-49.
8 Sjá sama rit, s. 55.
9 Sjá sama rit, s. 60.