Hugur - 01.01.2008, Side 76

74
Stefán Snœvarr
hún er í reynd hrein hugvísindi eins og stærðfræði almennt. Mér virðist hann telja
að hagfræðin gæti orðið reynsluvísindi ef einhverjar máttugar framtíðarathuganir
sýndu fram að stærðfræðilíkön hennar hefðu jarðtengsl. Þá ætti að vera hægt að
byggja brýr miUi líkana og reynslu rétt eins og mönnum tókst að byggja brýr milli
ekki-evklíðskrar rúmfræði og reynsluheimsins. Altént telur Rosenberg að hag-
fræðin eigi „sæmdarheitið“ vísindi skilið vegna þess að hin evklíðska rúmfræði sé
réttnefnd vísindi. Margt er líkt með skyldum. Nefna má að Rosenberg er á önd-
verðum meiði við Poppersinna á borð við Blaug og Albert. Hrekjanleiki er ekki
kennimark vísinda, segir Rosenberg. Allar meiriháttar rannsóknaráætlanir, til
dæmis áætlanir Newtons og Darwins hafa óhrekjanlegan kjarna og hagfræðilegar
áætlanir eru engin undantekning. En þessi Lakatos-innblásnu rök bjarga hag-
fræðinni ekki, segir Rosenberg. Hún verður ekki reynsluvísindi fyrir vikið (Ros-
enberg 1983,296-314). Sjálfúr er ég veikari fyrir vísindaheimspeki Imre Lakatos en
pælingum Poppers og finnst því greining Rosenbergs aðlaðandi. Eins og fleiri
nútíma vísindaheimspekingar bendir Lakatos á að strangt til tekið megi bjarga
hvaða kenningu sem vera skal frá afsönnun með góðum og gildum rökum. Er
athugun á átjándu öld sýndi að hreyfingar tiltekins himintungls voru ekki í sam-
ræmi við kenningar Newtons töldu menn ekki að athuganirnar hefðu afsannað
kenningarnar heldur gerðu ráð fyrir að óþekkt afl „truflaði" hreyfingar tungslins.
Seinni tíma rannsóknir staðfestu þá kenningu. Rannsóknaráætlun Newtons virtist
hafa svo mikinn skýringarmátt að menn vildu ekki kasta henni fyrir róða bara af
því að einhverjar athuganir virtust afsanna einhverjar af kenningum áætlunarinnar.
Fullt eins má afsanna meinta afsönnun. I einu tilviki kom í ljós að útreikingar á
hreyfingum himintungls voru rangar, en ekki kenningar Newtons. I reynd hegð-
uðu vísindamenn sér eins og ákveðnar meginkenningar áætlanarinnar væru óaf-
sannanlegar og var það skynsamleg stefna. Þannig hegða vísindamenn sér einatt
og er ekkert nema gott um það að segja (Lakatos 1970, 91-196).
Hvað sem visku Lakatos líður þá hefur mér dottið í hug að vandi hagfræðinnar
h'kist vanda ofurstrengjakenningarinnar í eðlisfræði. Hún hefur gífurlegan skýr-
ingarmátt en er óprófanleg, að minnsta kosti enn sem komið er. En ekki vantar að
menn beiti stærðfræði af flóknustu gerð við strengjakenningasmíði.10 Ekki er hægt
að útiloka að Eyjólfur hressist, strengjakenningin verði prófanleg og staðfest af
reynslunni. Ljóti andarunginn gæti orðið fallegur svanur! Hið sama gæti hent
forljóta ungaræfilinn sem við köllum „hagfræði".
Hvað sem þessu líður þá er ekki er hægt að tala um lögmálsskýringar nema þær
hafi forspárgildi.11 Við skýrum ísmyndun á vatninu með tilvísun til áðurnefnds
lögmáls en sú skýring er máttlítil nema draga megi þá ályktun af lögmálsskýring-
unni að ef hiti verði undir frostmarki á morgun þá muni vötn frjósa. Svo mun
verða nema náttúrulögmálin finni upp á þeim ósóma að breytast yfir nótt. Athug-
10 Mikið er rætt um strengjafræðina á Netinu.Treysti menn því ekki geta þeir litið á Veneziano
(2004).
11 Hér er náttúrulega átt við skilyrtar spásagnir, ekki spádóma af Nostradamusargerðinni. Dæmi
um skilyrta spásögn er „ef vatn er hitað upp í 100 gráður á selsíus sýður það“. Popper hefur
lagt þunga áherslu á þennan greinarmun og tekst þar vel upp (t.d. Popper 1971,85-86).