Hugur - 01.01.2008, Page 87

Hagtextinn
85
Gefiim okkur að yrðingin A- orsakaði B‘ sé sönn. Þá er orsök B=A; slík
samsömun gefur okkur ,Orsök B orsakaði B‘ sem er rökhæfing. Sanngildi
orsakastaðhæfingar er háð því hvaða atburðum verið er að lýsa; hvort hún
er rökhæfing eða raunhæfing er háð því hvernig atburðunum er lýst.
(Davidson 1980,14)
Þessi greining gengur ekki upp, heldur er hún rökfræðileg sjónhverfing. I hvaða
skilningi er yrðingin „orsök B orsakaði B“ staðhæfing um orsakir (causal state-
ment)} Raunhæfingar einar geta verið staðhæfingar um orsakir en ofangreind
yrðing er rökhæfing. Rökhæfingar upplýsa okkur aðeins um orðanotkun en orsakir
eru ekki orðanotkunaratriði. Eg sé því enga ástæðu til að æda að skilin miUi tilefna
og orsaka sé óskýr. Samt getur vel hugsast að frá einhverju sjónarmiði séu tilefni
orsakir. Eftir stendur að tilefni verða líka að vera rökbundin athöfnum frá a.m.k.
einu mögulegu sjónarmiði.
Ég hef hingað til einungis tæpt stuttlega á minni útgáfú af skilningshagfræði
en hún er einfaldlega hagfræði að hætti wittgensteinsku skilningsfélagsfræðinnar.
Til dæmis myndi skilningshagfræðingurinn reyna að endurgera („rekonstrúera")
reglur sem ríkja á markaði þar sem hefð ræður verði. Hann yrði að verða sýndar-
þátttakandi í þess konar markaðssamfélagi.
Slíkrar hagfræði er þörf af að minnsta kosti þrennum ástæðum: I fyrsta lagi er
lögmálsskýrandi hagfræði vart á vetur setjandi (það höfúm við séð nú þegar).
I öðru lagi er nauðsynleg forsenda þess að til sé efnahagslíf sú að menn hafi
ákveðin hugtök á valdi sínu og skilji mannlega breytni í ljósi þeirra. An hugtaka á
borð við „peninga", „lán“ og „endurgreiðslu" stæðist ekki nútíma hagkerfi. Og ef
við skildum ekki vissar athafnir sem greiðslu eða lántöku myndi hagkerfið hrynja.
En við skiljum jú ekki merkingarbært atferli í krafti lögmálsskýringa.'9
I þriðja lagi leggur hinn wittgensteinska skilningshagfræði mín áherslu á að
þessi hugtök séu ofin inn í mannlega virknishætti. Þessa áherslu á virknishætti
vantar í túlkunarhagfræðina. Hún er helst til hughyggjuleg, gleymir því að túlkun
er virkni og aðeins möguleg innan ramma virknishátta.
Þótt undarlegt megi virðast finnst skilningshagfræðingnum engin goðgá að tala
um rökfræði ákvarðana því skilningshagfræðin stundar að nokkru leyti greiningu
á hugtökum. Sú hugmynd er ættuð frá Ludwig von Mises sem hélt því fram að
hagfræði væri rökfræði ákvarðana. Af því dró Mises þá ályktun að hagfræðin væri
ekki reynsluvísindi heldur fræði af sama toga spunnin og rökfræði og stærðfræði
en kennisetningar þeirra fræða eru sannar eða ósannar án tillits til reynslu, þær eru
röklega (ó)sannar (Mises 1979,57-65). En Mises virtist ekki athuga að rökfræðileg
sannindi eru inntakslaus. Þau eru klifanir á borð við „öll A eru A“. Ekki er mikil
viska fólgin í slíkum yrðingum. En gagnstætt von Mises skilur skilningshagfræð-
:9 Það fylgir sögunni að akademískir hagfræðingar hafa „lært“ af mönnum eins og Friedman að
hugmyndir gerenda efnahagslífsins skipti engu en Blaug er ekki uppveðraður yfir því (Blaug
Í997,8). Skilningshagfræðingurinn fer náttúrulega aðra leið og veltir því fyrir sér hvort ógöngur
akademískrar hagfræði stafi ekki einmitt af því að hún gefi sk... í hugmyndir gerendanna.
Þetta eiga akademískir hagfræðingar sameiginlegt með frændum sínum marxistunum, því
ekki hafa marxískir hagfræðingar gert sér mikla rellu út af hugmyndum manna!