Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2010, Blaðsíða 94

gjalda hins opinbera til fræðslumála eru samneysluútgjöld, en fjárfestingarútgjöld vega
einnig þungt. Tilfærslur, sem eru að mestu til Lánasjóðs íslenskra námsmanna, voru um
6-7% útgjaldanna.
Heildarútgjöld til fræðslumála, þ.e. útgjöld heimila til fræðslumála að viðbættum út-
gjöldum hins opinbera, voru 8,5% af landsframleiðslu árið 2009, en það samsvarar
128 milljörðum króna. Þetta hlutfall hefur haldist nokkuð stöðugt undanfarin ár, en
hækkar nú nokkuð. Um 8,7% útgjaldanna eru fjármögnuð af heimilunum. Fræðslu-
útgjöldin á föstu verði hafa vaxið jafnt og þétt frá 1998 að árinu 2009 undanskildu og er
vöxturinn 44,9% eða 24,3% á mann.
Almannatryggingar og velferðarmál
Undir þennan málaflokk, almannatryggingar og velferðarmál, falla annars vegar ýmiss
konar félagslegar tilfærslur til einstaklinga, t.d. vegna elli, örorku, veikinda, tekjumissis,
fæðinga og atvinnuleysis, og hins vegar ýmiss konar velferðarþjónusta, einkum við böm,
aldraða og fatlaða. Umsjón með tekjutilfærslum er að mestu í höndum almannatrygg-
inga. Velferðarþjónusta við böm og aldraða er hins vegar að mestu á vegum sveitarfélaga
og velferðarþjónusta við fatlaða á vegum ríkisins.
Á árinu 2009 runnu ríflega 169 milljarðar króna til þessa málaflokks, eða 11,3% af lands-
framleiðslu, og nam hækkunin milli ára 37,4 milljörðum króna. í hlutfalli af landsfram-
leiðslu hækkuðu útgjöld þessa málaflokks um 2,4 prósentustig frá árinu 2008 og munar
þar mestu um aukin útgjöld vegna atvinnuleysis sem hækkuðu um ríflega 20 milljarða
króna milli ára.
Utgjöld hins opinbera til fjölskyldna og barna er umfangsmesti útgjaldaliðurinn, en til
þess málaflokks runnu rúmlega 41,7 milljarðar króna 2009, eða 2,8% af landsframleiðslu.
Hækkunin milli ára nam 4 milljörðum króna. Útgjöld vegna örorku og fötlunar námu
40,9 milljörðum króna og hækkuðu um 6,1 milljarð króna milli ára eða um 17,5%. Útgjöld
vegna öldrunar voru ríflega 33 milljarðar króna og stóðust nánast í stað milli ára. Framlög
vegna atvinnuleysis námu 25,7 milljörðum króna 2009 króna samanborið við 5,4 milljarða
króna 2008.
Um 72% útgjalda hins opinbera til almannatrygginga og velferðarmála eru félagslegar til-
færslur til heimilanna, en um 27% er samneysluútgjöld af ýmsu tagi og afgangurinn að
stærstum hluta fjárfestinganitgjöld. Samneysla hins opinbera í velferðarmálum var
36,8 milljarðar króna 2009. Þar af var samneysla sveitarfélaga tæplega þrír fimmtu hlutar,
en hún fólst að mestu í umönnun barna og aldraðra, meðal annars í rekstri barna- og elli-
heimila. Samneysla ríkissjóðs á þessu sviði var að mestu þjónusta við fatlaða. Afgang-
urinn var samneysla almannatrygginga. Rúmlega sjö tíundu hlutar af heildarsamneyslu
hins opinbera í velferðarmálum er launakostnaður. Fjárfesting hins opinbera í velferðar-
málum var 1,7 milljarðar króna 2009.
Árið 2009 voru útgjöld hins opinbera til almannatrygginga og velferðarmála 530 þúsund
krónur á mann á verðlagi þess árs, eða 76 þúsund króna hærri fjárhæð en árið á undan á
sama verðlagi. Útgjöld hins opinbera vegna fjölskyldna og barna voru 130,6 þúsund
krónur á mann 2009 og vegna örorku og fötlunar 128,2 þúsund krónur. Útgjöld vegna
öldrunar námu hins vegar 104,5 þúsund krónum á mann árið 2009 og vegna húsnæðis-
aðstoðar 45,8 þúsund krónum. Kostnaður vegna atvinnuleysis nam 80,5 þúsund krónum
á mann 2009 og hækkaði um 62 þúsund krónur frá 2008.
Peningalegar eignir og skuldir hins opinbera
Peningalegar eignir hins opinbera voru 1197 milljarðar króna í árslok 2009, eða 79,8% af
landsframleiðslu. Þær hækkuðu um 69,5 milljarða króna á árinu, og munaði þar mestu
um 138 milljarða króna hækkun á hlutafé hins opinbera, en virði þess var metið 369 millj-
9 2
Arbók VFl/TFl 2010