Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2010, Blaðsíða 264

Jöfnunarábyrgð felst í því að aðilar sem stunda heildsöluviðskipti með raforku eru
ábyrgir fyrir frávikum milli áætlaðra viðskipta og raunverulegra viðskipta. Talað er um
jöfnunarábyrgðaraðila í þessum samhengi. Þeim ber, skv. reglugerð um raforkuviðskipti
og mælingar [2], að gera skriflegan samning við Landsnet um jöfnunarábyrgð. Þeir skulu skila
inn áætlunum sem sýna fram á jafmægi í öflun og ráðstöfun þeirrar raforku sem þeir eiga við-
skipti með. Áætlanir þessar skulu vera samkvæmt verklagsreglum kerfisstjórnar. Áætlanir
þessar eru nefndar jöfnunaráætlanir og umræddar verklagsreglur er að finna í skilmálum
Landsnets um öflun reglunarafls og uppgjör jöfnunarorku [3].
Jöfnunaráætlun er skilað inn til Landsnets fyrir viku í senn og geta jöfnunarábyrgðar-
aðilar breytt þeim eftir það svo framarlega sem það er a.m.k. tveimur klukkustundum
fyrir framleiðslu/notkun þess rafmagns sem gildi áætlunar á við um. í jöfnunaráætlun
sýnir jöfnunarábyrgðaraðili fyrir hverja klukkustund komandi viku hversu mikið hann
hyggst framleiða með virkjunum sínum, áætlaða notkun notenda hans og sölu og kaup
á rafmagni til og frá öðrum jöfnunarábyrgðaraðilum. Landsnet samþykkir ekki jöfn-
unaráætlun nema hún sé í jafnvægi fyrir hverja klukkustund, þ.e.a.s. að áætluð öflun
raforku sé jöfn áætlaðri ráðstöfun raforku. Aætluð öflun raforku er framleiðsla að
viðbætttum kaupum frá öðrum jöfnunarábyrgðaraðilum. Áætluð ráðstöfun raforku er
notkun að viðbættri sölu til annarra jöfnunarábyrgðaraðila.
Jöfnunarábyrgðaraðilar eru sjö talsins á íslenska raforkumarkaðnum. Landsnet er einn af
þeim, en fyrirtækið er jöfnunarábyrgt vegna kaupa á rafmagni fyrir flutningstöp, en þau
námu 355 GWh árið 2009 [4]. Jöfnunarábyrgðaraðila er heimilt að framselja jöfnunar-
ábyrgð til annars jöfnunarábyrgðaraðila, en sá síðarnefndi tekur þá viðskipti þess
fyrrnefnda inn í sína jöfnunaráætlun. Nokkrir smærri aðilar hafa nýtt sér þessa heimild.
Jafnvægi milli framleiðslu og notkunar rafmagns
Landsnet tryggir við eðlilegar rekstraraðstæður jafnvægi milli framleiðslu og notkunar
rafmagns í rauntíma með því að jafna út þau frávik sem verða á milli áætlaðrar fram-
leiðslu og notkunar annars vegar og raunverulegrar framleiðslu og notkunar hins vegar,
með reiðuafli vegna tíðnistýringar og reglunarafli, sbr. mynd 1. Reiðuafl vegna tíðni-
stýringar á við það raunafl, sem fyrirvaralaust er tiltækt fyrir tíðnistýringu á bilinu
49.8-50.2 Hz og stýrist sjálfvirkt út frá tíðnifráviki kerfis [5]. Sjálfvirka stýringin skiptist í
tvö þrep; forsvörun (primary regulation) og svo tekur síðsvörun (secondary regulation)
við af henni. Forsvörun er framkvæmd með gangráðum vinnslueininga [6], en síðsvörun
með vinnslustýrikerfi Landsnets. Reglunarafl á við handvirka breytingu á framleiðslu
virkjana, út frá tilboðum á reglunaraflsmarkaði, til að mæta frávikum í notkun og fram-
leiðslu rafmagns. Hér á eftir verður hugað nánar að samspili reglunarafls og reiðuafls við
eðlilegar rekstraraðstæður.
2 6 2
Arbók VFl/TFl 2010