Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2010, Blaðsíða 316

Siglufjörður: Mikil vandkvæði hafa verið á efnisöflun í nágrenni Siglufjarðar í áratugi og
skortur á góðu efni á landi. Leitað hafði verið að malarefni á hafsbotni við Norðurland en
ekkert efni fundið í nágrenni við Siglufjörð. Það var ekki fyrr en árið 1995 að möl fannst
í austanverðum Siglufirði. í apríl 1996 sótti Siglufjarðarkaupstaður því um leyfi til 30 ára,
til töku malarefnis á svæði um 250-500 m undan landi í austanverðum firðinum. Iðnaðar-
ráðherra óskaði eftir viðbótarupplýsingum áður en að umsóknin yrði tekin til afgreiðslu.
I framhaldi af því óskaði Siglufjarðarkaupstaður eftir leyfi til tilraunavinnslu á 30.000 m3
á næstu mánuðum eða á meðan aflað væri þeirra upplýsinga sem ráðherra hafði óskað
eftir. Iðnaðarráðherra varð við þeirri ósk og veitti, í maí 1996, takmarkað leyfi til eins árs
til tilraunavinnslu á allt að 30.000 m3 af malarefnum á 20.000 m2 svæði í austanverðum
firðinum. Verkfræðistofa Siglufjarðar vann í framhaldi af því áætlun um nýtingu á malar-
efni af hafsbotni í Siglufirði fyrir kaupstaðinn og var hún lögð til grundvallar leyfis-
veitingunni. Iðnaðarráðherra veitti Siglufjarðarkaupstað síðan í október 1997 leyfi til tíu
ára til töku allt að 100.000 m3 af sandi og möl á 40.000 m2 svæði í austanverðum Siglu-
firði. í kjölfarið gerði Jarðfræðistofa Kjartan Thors [3] endurvarpsmælingar á leyfis-
svæðinu og áætlun um heildarefnismagn. í febrúar 2010 sótti Björgun um leyfi til efnis-
töku á svipuðum slóðum og leyfi hafði verið veitt fyrir árið 1997. Orkustofnun veitti
Björgun í mars 2010 leyfi til tveggja og hálfs árs til töku allt að 20.000 m3 af möl og sandi
í norðvesturhorni þess svæðis sem leyfi var veitt fyrir árið 1997. Leyfissvæðið var fært
nokkuð frá landi því fornleifafræðingar höfðu fundið á hafsbotni leifar af Evangers-
verksmiðjunni sem sópaðist á haf út í snjóflóði veturinn 1919.
Eyjafjörður: Þrjú leyfi hafa verið veitt til efnistöku af hafsbotni í Eyjafirði. í desember
1994 sóttu Björgun í Reykjavík og Möl og sandur á Akureyri um leyfi til töku
30.000-70.000 m3 á ári við Nunnuhólma og út af Svalbarðseyri. Efnið átti að nota sem
byggingar- og fyllingarefni á Akureyri. Iðnaðarráðherra veitti Björgun og Möl og sandi, í
október 1995, leyfi til ríflega eins árs til töku allt að 20.000 m3 af möl og sandi á 10.000 m2
svæði við Nunnuhólma og skyldi þess gætt að efnistökusvæðið væri utan ígulkerjamiða.
Ekki var veitt leyfi til efnistöku út af Svalbarðseyri. í júní 2001 sóttu Björgun og Möl og
sandur að nýju um leyfi til töku 45.000 m3 á samanlagt um 20.000 m2 svæðum við
Nunnuhólma og út af Svalbarðseyri. Efnið átti eins og fyrr að nota sem byggingar- og
fyllingarefni á Akureyri. Iðnaðarráðherra veitti Björgun, í lok ágúst 2001, leyfi til þriggja
ára til töku allt að 45.000 m3 af möl og sandi á um 10-15 m sjávardýpi við Nunnuhólma
og á um 10 m sjávardýpi út af Svalbarðseyri og ekki nær landi en 200 m frá stórstraums-
fjöruborði. Ráðherra setti skilyrði um að samhliða efnistökunni ætti að gera athugun á
dýralífi á efnistökusvæðunum. Vegagerð ríkisins og Hríseyjarhreppur sóttu í ágúst 2001
um leyfi til leitar að efni í nágrenni Hríseyjar og einnig til töku allt að 15.000 m3, ef að efni
fyndist. Efnið átti að nota í endurbyggingu á vegum í Hrísey, en ekkert slíkt efni var að
finna í eynni. Hríseyjarhreppur tilkynnti síðan í september um staðsetningu fyrirhugaðs
efnistökusvæðis út af ósi Þorvaldsdalsár á Árskógsströnd. Iðnaðarráðherra veitti Hrís-
eyjarhreppi, í september 2001, leyfi til tæpra þriggja ára til töku allt að 20.000 m3 af möl
og sandi á allt að 40.000 m2 svæði út af ósi Þorvaldsdalsár, en ekki nær landi en 200 m frá
stórstraumsfjöruborði. Ráðherra setti skilyrði um að gera ætti athugun á dýralífi á efnis-
tökusvæðinu áður en vinnsla hæfist og ef hún hefði ótvírætt neikvæð áhrif á lífríki hafs-
botnsins bæri að hætta við áform um efnistöku.
Viðfjörður við Norðfjarðarflóa: Við leit að byggingarefnum á hafsbotni við Austfirði,
þ.e. frá Loðmundarfirði og allt suður til Hornafjarðar, sumarið 1975 [18], voru tekin um
300 sýni með botngreip. Þau grófkornóttari voru send í kornastærðar- og berggreiningu,
eða um 60 sýni. Úr botni Viðfjarðar voru greind þrjú sýni og reyndist efniö möl og sandur
að vestanverðu en sandur að austanverðu. Efnistaka hófst í Viðfirði á svipuðum tíma og
rannsóknirnar voru gerðar og þar hefur verið tekið efni öðru hvoru frá þeim tíma og m.a.
notað í gatna- og hafnargerð á Norðfirði. í apríl 2002 sótti Hafnarsjóður Fjarðabyggðar
um leyfi til töku um 60.000 m3 í botni Viðfjarðar. Efnið átti að nota í nýjan skjólgarð sem
áformað var að byggja að norðanverðu við fiskihöfnina í Norðfirði. Iðnaðarráðherra
314i Árbók VFl/TFl 2010