Læknablaðið - 01.08.1923, Qupperneq 128

22Ö
LÆKNABLAÐIÐ
Ahrif föstu á undii vitundina.
Frá Kleppsspítala.
Fyrirlestur fluttur í Læknafél. Reykjavíkur n. des. 1922.
Eftir Þór'ð Sveinsson.
Geðveikin hefir, eins og margir vita, margs konar breytingar i för meS
sér. Skal hér aö eins minst á nokkrar.
Kvellisýki köllum viö ýmsan lasleika, er menn veröa sjúkir af, og
jiá venjulega hinar og þessar farsóttir. Menn þeir, sem eru næmir fyrir
þeim, geta heitið kvellisamir. En eru geðveikir menn kvellisamir?
Eftir minni reynslu aö dæma, eru geöveikir menn sjaldan kvellisjúkir.
Eg hefi t. d. aldrei séð, í því nær 15 ár á Kleppi, angina catharralis hjá
geðveikum mönnum og sama er aö segja um þá geðveika menn, er eg
hefi stundaö annarsstaðar. Farkvillar virðast fara fram hjá sjúkling-
unum, þótt starfsmenn hælisins fái þá. lnflúenzan mikla kom til dæmis
lítið niöur á sjúklingum hér. Nokkrir jieirra urðu þó dálítið lasnir. Berkla-
veikum mönnum, er veröa geðveikir, viröist batna að meira eða minna
leyti. Eða að minsta kosti virðist veikin stöðvast í þeim, þótt geðveikiu
geri allar lækningatilraunir árangurslausar.
Geðveikir menn veröa að sama skapi síður kvellisjúkir, sem meiri
brögð eru aö geöveiki jieirra. Hér hafa og komið menn meö mikla brjóst-
veiki og megna blóðspýju. En það hefir ekki veriö unt að láta þá fara
skynsamlega með sig. Þó hefir veikin aldrei ágerst, en oftast nær batn-
:-ið að miklutn mun eöa jafnvel horfið, ef geðveikin hefir ekki batnað.
Orsökin. Hvernig má vera, að geðveikir menn eru ekki eins kvelli-
sjúkir og aðrir? Það er ekki unt að fullyrða neitt um jiaö. En ólíklegt
er það ekki, aö hugarástand þeirra sé aö einhverju leyti orsök þess. Það
er auðvitaö ekki beinlinis líklegt að kvef, hálsbólga, inflúenza o. fl. eigi
rætur sínar að rekja til hins andlega ástands manna. En eg get ekki séð,
að ekki sé leyfilegt aö nota ]iá getgátu að nokkru leyti sem modus oirer-
andi. Ef ekki væri annað, er benti i þessa átt, en aö sjúklingar væru
sjaldan kvellisjúkir, þá væri hæpið aö koma fram með þá getgátu, að
kvillar ættu rætur sínar aö nokkru leyti aö rekja til hins andlega ástands
manna. En jiaö er fleira, sem bendir mjög í þessa átt.
Það er til dæmis jiaö, er kalla má fnodus moriendi, sem er mjög frá-
brugðinn jivi, sem á sér stað hjá öðrum mönnum. Geðveikir menn þjást
að jafnaði mjög lítið. Þeir eru venjulega allhressir alveg fram i dauð-
ann og liða svo alt í einu út af; oft in morte acutissi’ma, svo aö ekki er
unt að finna nokkra dauðaorsök með þeim. Þaö ber og oft við, að sjúk-
lingar, er hafa aldrei sagt nokkurt orð af viti árum saman, verða með
fullu ráði rétt fyrir andlátiö.
Mjög er þaö liklegt, að þessi lireyting orsakist aðallega af status
mentalis sjúklingsins. Margir fræðimenn telja þaö víst, að menn séu
injög háðir starfsemi sihnar eigin undirvitundar. Virðist svo, sem allir
sálfræðingar og sálsýkisfræöingar geti orðið á eitt sáttir um það, þótt
þá greini hins vegar á um mörg mikilvæg atriði. Tala sálarfræðingar