Sagnir


Sagnir - 01.05.1982, Side 87

Sagnir - 01.05.1982, Side 87
Þjóðernishyggja og sagnaritun Ingi Sigurðsson og Þór Whitehead svara spurningum Sagna Að hvaða marki hefur þjóðernis- hyggja mótað sagnaritun íslendinga? Ingi Sigurösson: í jafnstuttu máli og mér er hér ætlað er að- eins unnt að drepa á fáein atriði, sem varða áhrif þjóðernishyggju á sagnaritun íslendinga. Þjóðernishyggja birtist með ýmsum hætti, og er því skilgreining á henni erfiðleikum bundin. í þessu sambandi er rétt að benda á, að þjóðernishyggja og rómantík verða oft naumast aðgreindar. Þjóðernissinnuð við- horf koma fram í íslenzkri sagnaritun fyrr á öldum, og má þar nefna sem dæmi verk Arn- gríms lærða. En það er ekki fyrr en á önd- verðri 19. öld, að þjóðernishyggja verður sérlega mikilvæg hugmyndastefna í Vestur- Evrópu almennt, og skömmu síðar verða áhrif hennar á íslenzka sagnaritun býsna mikil. Þjóðernishyggja setur síðan svip á sagnaritun íslendinga allt til þessa dags (og sama máli gegnir reyndar um sagnaritun margra annarra þjóða). Mest ber á þessum áhrifum fram á öndverða 20. öld, en eftir þann tíma gætir þeirra einnig talsvert. Hvað snertir val viðfangsefna á sviði sagnaritunar, kom þjóðernishyggja fram í því, að mjög mikið var fjallað um þjóð- veldisöld — það tímabil, sem talið var glæstast í sögu íslands — og þá þætti þjóðar- sögunnar, sem lúta að samskiptum íslend- inga og Dana. í sambandi við fyrrnefnda viðfangsefnið ber að geta þess, að hinn mikli áhugi á norrænum miðaldafræðum, sem ríkti meðal germanskra þjóða, átti sinn þátt í því að beina starfi íslenzkra fræðimanna að verkefnum, sem varða fyrstu aldir íslandssögunnar. í sjálfstæðisbaráttunni var beitt sagnfræðilegum rökum (það gerðu t.d. Jón Sigurðsson og Jón Þorkelsson þjóð- skjalavörður), og af því leiddi, að menn tóku til rannsóknar svið, þar sem þeim gat orðið vel til fanga að þessu leyti. Mörg yfirlitsrit um íslandssögu bera þess merki, að uppruni íslendinga og staða þeirra sem þjóðar voru mönnum sérlega hugleikin. Þegar kemur fram á 20. öld, verða viðfangsefni íslenzkra sagnfræðinga fjölbreyttari en áður, og má greina vissa þróun i þessa átt allt til samtím- ans. Hinum gömlu eftirlætisviðfangsefnum íslenzkra sagnfræðinga hefur þó alltaf verið mikið sinnt. Það er eitt af einkennum íslenzkrar sagna- ritunar á 19. og 20. öld, að fáir sagnfræð- ingar hafa kafað djúpt í viðfangsefni, sem ekki lúta að sögu íslendinga og samskipta þeirra við aðrar þjóðir. Gætir hér eflaust áhrifa þjóðernishyggju, þótt margt fleira komi til. Hugmyndafræðileg afstaða í mörgum sagnaritum íslendinga frá 19. og 20. öld mótast mjög af þjóðernishyggju. Mikið var gert úr afrekum íslenzku þjóðarinnar og úr þjóðveldisöldinni. Mikilvægi íslenzks þjóð- areðlis var mjög haldið fram. Kala gætti i garð Dana vegna meðferðar þeirra á íslend- ingum. Lögð var áherzla á þá vakningu, sem orðið hafði á íslandi síðan á upplýsingaröld, og ýmsir leiðtogar í sjálfstæðisbaráttunni voru mjög rómaðir af samtimamönnum og eftirkomendum. Urðu einstakir menn þjóð- hetjur, Jón Sigurðsson þó fyrst og fremst. Afstaða af því tagi, sem hér greinir, varð áberandi undir miðja 19. öld. Og hjá áhrifa- miklum höfundum um söguleg efni á 20. öld, svo sem Jónasi Jónssyni frá Hriflu, Guðmundi Finnbogasyni, Páli Eggert Óla- syni og Sigurði Nordal, koma ýmist fram einstakir eða allir þættir hennar. En síðustu 85
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.