Sagnir


Sagnir - 01.05.1982, Page 87

Sagnir - 01.05.1982, Page 87
Þjóðernishyggja og sagnaritun Ingi Sigurðsson og Þór Whitehead svara spurningum Sagna Að hvaða marki hefur þjóðernis- hyggja mótað sagnaritun íslendinga? Ingi Sigurösson: í jafnstuttu máli og mér er hér ætlað er að- eins unnt að drepa á fáein atriði, sem varða áhrif þjóðernishyggju á sagnaritun íslendinga. Þjóðernishyggja birtist með ýmsum hætti, og er því skilgreining á henni erfiðleikum bundin. í þessu sambandi er rétt að benda á, að þjóðernishyggja og rómantík verða oft naumast aðgreindar. Þjóðernissinnuð við- horf koma fram í íslenzkri sagnaritun fyrr á öldum, og má þar nefna sem dæmi verk Arn- gríms lærða. En það er ekki fyrr en á önd- verðri 19. öld, að þjóðernishyggja verður sérlega mikilvæg hugmyndastefna í Vestur- Evrópu almennt, og skömmu síðar verða áhrif hennar á íslenzka sagnaritun býsna mikil. Þjóðernishyggja setur síðan svip á sagnaritun íslendinga allt til þessa dags (og sama máli gegnir reyndar um sagnaritun margra annarra þjóða). Mest ber á þessum áhrifum fram á öndverða 20. öld, en eftir þann tíma gætir þeirra einnig talsvert. Hvað snertir val viðfangsefna á sviði sagnaritunar, kom þjóðernishyggja fram í því, að mjög mikið var fjallað um þjóð- veldisöld — það tímabil, sem talið var glæstast í sögu íslands — og þá þætti þjóðar- sögunnar, sem lúta að samskiptum íslend- inga og Dana. í sambandi við fyrrnefnda viðfangsefnið ber að geta þess, að hinn mikli áhugi á norrænum miðaldafræðum, sem ríkti meðal germanskra þjóða, átti sinn þátt í því að beina starfi íslenzkra fræðimanna að verkefnum, sem varða fyrstu aldir íslandssögunnar. í sjálfstæðisbaráttunni var beitt sagnfræðilegum rökum (það gerðu t.d. Jón Sigurðsson og Jón Þorkelsson þjóð- skjalavörður), og af því leiddi, að menn tóku til rannsóknar svið, þar sem þeim gat orðið vel til fanga að þessu leyti. Mörg yfirlitsrit um íslandssögu bera þess merki, að uppruni íslendinga og staða þeirra sem þjóðar voru mönnum sérlega hugleikin. Þegar kemur fram á 20. öld, verða viðfangsefni íslenzkra sagnfræðinga fjölbreyttari en áður, og má greina vissa þróun i þessa átt allt til samtím- ans. Hinum gömlu eftirlætisviðfangsefnum íslenzkra sagnfræðinga hefur þó alltaf verið mikið sinnt. Það er eitt af einkennum íslenzkrar sagna- ritunar á 19. og 20. öld, að fáir sagnfræð- ingar hafa kafað djúpt í viðfangsefni, sem ekki lúta að sögu íslendinga og samskipta þeirra við aðrar þjóðir. Gætir hér eflaust áhrifa þjóðernishyggju, þótt margt fleira komi til. Hugmyndafræðileg afstaða í mörgum sagnaritum íslendinga frá 19. og 20. öld mótast mjög af þjóðernishyggju. Mikið var gert úr afrekum íslenzku þjóðarinnar og úr þjóðveldisöldinni. Mikilvægi íslenzks þjóð- areðlis var mjög haldið fram. Kala gætti i garð Dana vegna meðferðar þeirra á íslend- ingum. Lögð var áherzla á þá vakningu, sem orðið hafði á íslandi síðan á upplýsingaröld, og ýmsir leiðtogar í sjálfstæðisbaráttunni voru mjög rómaðir af samtimamönnum og eftirkomendum. Urðu einstakir menn þjóð- hetjur, Jón Sigurðsson þó fyrst og fremst. Afstaða af því tagi, sem hér greinir, varð áberandi undir miðja 19. öld. Og hjá áhrifa- miklum höfundum um söguleg efni á 20. öld, svo sem Jónasi Jónssyni frá Hriflu, Guðmundi Finnbogasyni, Páli Eggert Óla- syni og Sigurði Nordal, koma ýmist fram einstakir eða allir þættir hennar. En síðustu 85
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.