Sagnir - 01.05.1991, Qupperneq 71

Sagnir - 01.05.1991, Qupperneq 71
Gjöf skal gjaldast ef vinátta á að haldast Hann segir það sama gilda um lausafé og gripi. Gurevich tekur þetta dæmi um Kjartan þar sem hann þiggur skikkju Ólafs Tryggva- sonar, þrátt fyrir óánægju félaga sinna. Þeim þótti hann hafa gengið of mikið á vald konungs. Eftir lítið hik lét Kjartan tilleiðast að kröfu konungs og lét skíra sig til krist- innar trúar.26 Konur sem gjafir Ef við lítum á gjafir sem aðferð til að viðhalda trúnaðarböndum eða kannski aðallega til að stofna til þeirra, verður að fjalla um konur í því sambandi. Talað var um gift- ingar; konur voru gefnar mönnum, en einnig var talað um kaup, brúð- kaup. Oftast var gifting til að styrkja bönd milli gefenda og þiggjenda og til að tryggja sam- stöðu ætta.27 í mörgum tilfellum var því um að ræða einskonar hags- munahjónabönd. í Laxdælu segir frá Vigdísi Ingjaldsdóttur, Ólafs- sonar feilans, en hún var gefin Þórði godda. Um hana segir: „Vigdís var meir gefin til fjár cn brautargengis."28 Sumar konur áttu því láni að fagna að fá að vera með í skipu- lagningu ráðahags síns. Þorgerður Egilsdóttir Skalla-Grímssonar fékk að vera með í ráðum er Ólafur Höskuldsson bað hennar. Höskuldur faðir Ólafs sagði við Tilvísanir 1 Mauss, Marcel': The Gift. The form and reason for exchange in archaic societies. U.K. 1990, 60. 2 Gurevich, A.J.: „Wealth and Gift Bestowal among the Ancient Scand- inavians". Scandinavica. 1968 7(1) 133. 3 Jón Viðar Sigurðsson: Frágoðorðum til ríkja. Þróun goðavalds á 12. og 13. öld. Rv. 1989, 83. (Ritsafn Sagnfræði- stofnunar 10.) 4 Gurevich, A.J.: Categories of Medieval Culture. 1985, 230. 5 Jón Viðar Sigurðsson: Frágoðorðum til ríkja, 85. 6 Gurevich, A.J.: Categories of Medieva! Culture, 221. 7 Gágás Ia. 247. 8 Sœmundar-Edda. Eddukvœði. 2. útg. Rv. 1927, 27-28. hann þegar hann fór að leita sér kvonfangs: „... Egill á sér dóttur, þá er Þorgerður heitir, þessarar konu ætla eg þér til handa að biðja því að þessi kostur er albestur í öllum Borgarfirði og þó víðara væri; er það og vœnna, að þér yrði þá efling að mægðum við þá Mýramenn."29 Þarna kemur fram á orðum Höskulds að það var ekki eingöngu vegna þess að Þorgerður var mikill kvenkostur sem hann vildi að Ólafur kvæntist henni, heldur fyrst og fremst vegna mægða. Þeir feðg- arnir fóru saman á fund Egils og Þorgerðar og báru upp bónorðið, og fóru festar fram, með samþykki Þorgerðar.30 Veisla var haldin all- sköruleg og voru menn kvaddir með gjöfum að henni lokinni. Gjafir og álög Gjöfum fylgdu oft ýmis konar álög. Hér verður aðeins sagt frá einum hlut sem lagt var á. f Lax- dæla sögu segir frá sverði sem kon- ungur gaf Kjartani og sagði: „Hér er sverð, Kjartan, er þú skalt þiggja af mér að skilnaði okkrum; láttu þér vopn þetta fylgjusamt vera, því að eg vænti þess, að þú verðir eigi vopnbit- inn maður, ef þú berr þetta sverð.“31 9 íslenzk fornrit V. Laxdœla saga. Einar Ól. Sveinsson gaf út. Rv. 1934, 135. 10 íslenzk fornrit V, 135. 11 Jón Viðar Sigurðsson: Frá goðorðum til ríkja, 83. 12 íslenzk fornrit III. Borgfirðingasögur. Sigurður Nordal og Finnur Jónsson gáfu út, Rv. 1938, 131. 13 íslenzk fornrit III, 137-8. 14 Gurevitch, A.J.: Wealth and Gift Best- owal, 135-6. 15 íslenzk fornrit V, 75. 16 íslenzk fornrit III, 187. 17 Jón Viðar Sigurðsson: Frágoðorðum til ríkja, 82. 18 íslenzk fornrit III, 191. 19 Jón Viðar Sigurðasson: Frá goðorðum til ríkja, 82. 20 íslenzk fornrit V, 11-13. Kjartan bar ekki þetta sverð þegar þeir Bolli mættust, enda féll Kjartan. Niðurlag Hér hefur hlutverk gjafa og gjafa- skiptakerfið sem tíðkaðist á þjóð- veldisöld verið rakið og sýnt hversu mikilvægar hlutverki gjafir gegndu í valdabaráttu höfðingja. Veislur gegndu sama hlutverki og oft voru konur notaðar sem gjafir til að styrkja vináttu og auka völd. Með því að gefa gjafir gátu höfð- ingjar gert menn sér undirgefna og þegin gjöf gerði menn háða gefanda. Konungar notuðu þær til að efla áhrif sín jafnvel í fjarlægu landi. Til þess að öðlast völd urðu menn að hafa framleiðslu eða eignir umfram eigin þörf til að gefa öðrum. Auðsöfnun var almennt ekki tíðkuð á 13. öld, forystu- mönnum þótti eðlilegt að ráðstafa tekjuafgangi í gjöfum og veislum til að tryggja og styrkja stöðu sína. Það sem almennt er vitað um gjafaskipti í fábreyttum samfé- lögum kemur vel heim og saman við það gjafakerfi sem sagt er frá í Laxdælu og Bjarnar sögu Hítdæla- kappa. íslendingasögurnar ættu því að geta verið hinar ágætustu heim- ildir fyrir mannfræðinga og aðra sem vilja kanna hvernig siðum og venjum var háttað á ritunartíma þeirra. 21 Gurevich, A.J.: Categories of medieval culture, 230. 22 íslenzk fornrit V, 80. 23 íslenzk fornrit V, 74. 24 Gurevich, A.J.: Categories of Medieval culture, 219. 25 íslensk fornrit V, 118, leturbreyting höfundar. 26 Islenzk fornrit V, 123. 27 Jón Viðar Sigurðsson: Frá goðorðum til ríkja, 66. 28 tslenzk fornrit V, 21. 29 íslenzk fornrit V, 62, leturbreyting höfundar. 30 íslenzk fornrit V, 65. 31 íslenzk fornrit V, 131-132. SAGNIR 69
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.