Sagnir - 01.05.1991, Blaðsíða 91

Enn er eftir textabyltingin
bindi af Sögu íslands, sem fjallar
einmitt um 15. öld, tímabil þessara
atburða, og ég man ekki til að þar
birtist nein túlkun á þeim af því
tagi sem Jón ísbcrg segir svo al-
þekkta.
Höfundar fyrirmyndarritgerða
taka lesendur sína með sér inn í
söguna. Þeir tala líka við þá sem
næst eins og jafningja, blátt áfram
og eðlilega, en þó með tilbreytni í
tjáningarhætti og orðaforða.
Alþekkt er að fræðilegri þjóðfé-
lagsumræðu fylgir einatt dálítið
upphafið og þungt málfar, en þó
flatt og tilbreytingarlítið.
Höfundar Sagna eru ekki slæmir að
þessu leyti en gætu þó sumir bætt
ráð sitt á einfaldan hátt. Sumir
detta ofan í að hjakka á nafnorðum
(43): „En hverjar voru þær erlendu
hugmyndastefnur sem einkum
höfðu mótandi áhrif á stefnu-
mörkun í uppeldismálum á íslandi
fyrr á öldum?“ Svo spyr Ólöf
Garðarsdóttir í sex nafnorðum og
tveimur merkingardaufum sögnum:
vera og hafa. Guðfmna Hreiðars-
dóttir segir að minnsta kosti tólf
sinnum að um sé að ræða, þar sem
einfaldlega er eða var (8-15). Birgi
Jónssyni hættir til að nota orðið
þáttur næsta merkingarsnautt (69):
„í fyrsta lagi var skoðað ... hvaða
þættir höfðu áhrif á hvernig tekjur
skiptust.“ „En höfðu einhverjir
þættir áhrif á það hvernig tekju-
skiptingu prestakalla var háttað?"
Jón Ólafur ísberg notar orðið hefð-
hundinn með orðunum búskapur og
landbúnaður þar sem hann meinar
eiginlega ekkert annað en búskapur
(74).
Svo þarf líka að fara rétt og hóf-
lega með listræna notkun máls.
Noti maður líkingamál verður að
halda því hreinu og forðast að slá
saman tveimur eða fleiri líkingum.
„Rótleysið festi rætur í Reykjavík“,
segir Eggert Þór Bernharðsson
(26), svo þversagnakennt að
hvarflar að manni að það sé sagt
svona af ásettu ráði. Hjá Ólöfu
Garðarsdóttur hafa þrjár stefnur
bæði sameiginlegan kjarna og
rauðan þráð, jafnframt því sem þær
eru leiðir að marki (49). Óskar og
Unnur halda því 'fram að Stóri-
dómur hafi lognast út af vegna þess
að vindar úti í heimi hafi blásið
öðruvísi (66). Sjálfsagt gæti það
staðist sem veðurlíking — breytt
vindstaða einhvers staðar úti í
heimi gæti leitt af sér logn hér — en
býsna er hún samt flókin og
langsótt. Hins vegar er líking alveg
rétt notuð þegar Eggert segir að
Guðmundur Kamban hafi tekið
upp silkihanskann fyrir Reykjavík-
urstúlkuna (18).
Svona dæmi orka óttalega smá-
munasöm þegar þau eru tekin. En
þessu lík smámunasemi er einmitt
leiðin að góðum texta, eins og
hverri annarri fagmennsku. Texti
er vefur — orðið er skylt textíl —
og þar má enginn þráður vera
slakur ef heildaráferðin á að vera
falleg og viðkoman þægileg.