Sagnir - 01.05.1991, Blaðsíða 17

Er þetta foringi?
Blöðin tvö sýndu Rómargöngu
Benito Mussolinis og ítalskra fas-
ista í október 1922 meiri áhuga en
misheppnaðri valdaránstilraun
Adolfs Hitlers. Morgunblaðinu
þótti Mussolini líklegur til vin-
sælda heima fyrir og sagði bersýni-
legt að „óvenjulega sterk hönd
hefur tekið við stjórnartaumum
Ítalíu“.14
Árið 1930 var aftur orðið heldur
dapurlegt um að litast í Þýskalandi
eftir nokkurn uppgang. Kreppan
var skollin á með atvinnuleysi og
dýrtíð. Nasistar buðu upp á nýjar
arhéraðinu Ruhr árið 1923 kom
mjög illa við þýskan efnahag og
var fordæmd af mörgum, ekki síst
í Bretlandi. Reykjavíkurblöðin tvö
tóku ekki afstöðu með eða móti.
Þetta sama ár, 1923, kom fram á
sjónarsviðið maður nokkur að
nafni Adolf Hitler, sem borinn var
og barnfæddur í Austurríki. Hann
hafði barist með Þjóðverjum í
stríðinu 1914-18 og var fullur
heiftar yfir stríðslokunum. Hann
var því ötull talsmaður goðsagnar-
innar um „rýtingsstunguna í bakið“
á Þjóðverjum. Hinn 8. nóvember
1923 gerði Hitler ásamt flokki
sínum, þýska þjóðernisjafnaðar-
mannaflokknum, misheppnaða til-
raun til valdaráns í Miinchen.
Hitler og fleiri nasistar voru fang-
elsaðir.12 Vísir og Morgunblaðið
sýndu þessari valdaránstilraun „fas-
istaforingjans" Hitlers lítinn áhuga.
Birtu þau samhljóða frétt tveimur
dögum eftir valdaránstilraunina:
Bylting er byrjuð í Þýskalandi
ruddist fasistaforinginn
Hitler með 600 vopnaða menn
inn í salinn og lýsti yfir, að
stjórnin í Bayern ... væri rekin
frá völdum, en að stofnuð væri
þjóðleg einræðisstjórn....13
Vilhjálmur II.
Þýskalandskeisari
(t.h.), hershöfðingj-
arnir Erich Luden-
dorff (mið) og Paul
von Hindenburg
(t.v.). Blöðunum
þótti keisarinn vera
lítill bógur og veik-
lundaður. En hann
naut þó samúðar
þeirra í og með, enda
höfðingi. Ludendorff
og Hindenburg þótti
blöðunum hins vegar
karlmenni mikil.
Uppgangur „húsamálarans “
Adolfs HitJers
Weimar-stjórnin tók við völdum í
Þýskalandi 9. nóvember 1918.
Morgunblaðið og Vísir voru
freinur vinsamleg hinni nýju þýsku
stjórn. En oft þótti þeim þýska
stjórnin ekki standa sig ýkja vel og
óttuðust að ólgan og ástandið í
Þýskalandi endaði með valdatöku
kommúnista.9 Kommúnistar, eða
„Spartakistar" eins og þeir
nefndust, gerðu víða byltingar-
tilraunir í Þýskalandi um þetta
leyti. Stjórnin tók á því af hörku og
blöðin kunnu vel að meta þessa
framtakssemi. Morgunblaðið
tengdi rauðu hættuna við Gyðinga,
það var málflutningur sem oft átti
eftir að sjást bæði erlendis og í
blöðunum hér. Þetta átti við þau
rök að styðjast að margir í fram-
varðarsveit rússneskra og þýskra
kommúnista voru af Gyðinga-
ættum að ógleymdum Karli Marx
sjálfum. Kenning þessi um ítök
Gyðinga í byltingu kommúnista
var þannig alls ekki upprunnin á
síðum Morgunblaðsins eða Vísis.10
Kringum 1920 varð verðbólgan
svo gífurleg í Þýskalandi að sögur
fóru af.11 Hertaka Frakka á iðnað-
SAGNIR 15