Uppeldi og menntun - 01.07.2014, Qupperneq 67

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(2) 2014 67
snæfríðUr dröfn BjörgVinsdóttir og anna- l ind PétUrsdóttir
Áhrif erfiðrar hegðunar
Hegðunarerfiðleikar trufla ekki bara samskipti, heldur geta þeir einnig haft neikvæð
áhrif á námsframvindu og tækifæri nemenda í lífinu. Í rannsókn Westling (2010) kom
fram að flestir kennarar töldu erfiða hegðun hafa slæm áhrif á námsframvindu nem-
enda. Sjö af hverjum tíu sérkennurum og átta af hverjum tíu almennum kennurum í
þeirri rannsókn töldu nemendur sem sýna erfiða hegðun læra minna vegna hennar.
Langtímarannsóknir hafa einnig sýnt slæmar framtíðarhorfur nemenda með langvar-
andi hegðunarerfiðleika. Þeir nemendur eru líklegri en aðrir til að fá lægri einkunnir,
skrópa í skóla, flosna upp úr námi, eiga í erfiðleikum félagslega og að komast í kast
við lögin (Bradley, Doolittle og Bartolotta, 2008; Wagner, 1995). Einnig eiga nemendur
með hegðunarerfiðleika erfiðara uppdráttar á vinnumarkaði að námi loknu og eru
líklegri til að sinna láglaunastörfum eða vera án atvinnu (Bradley o.fl., 2008; Wagner,
1995).
Hegðunarerfiðleikar hafa ekki aðeins neikvæð áhrif á nám og framtíðarhorfur
viðkomandi nemenda, heldur geta einnig truflað nám samnemenda og aukið álag á
kennara (Samband íslenskra sveitarfélaga og Félag grunnskólakennara, 2012; West-
ling, 2010). Niðurstöður Westling (2010) sýndu að átta af hverjum tíu kennurum töldu
aðra nemendur læra minna vegna erfiðrar hegðunar samnemanda. Þá sögðu átta af
hverjum tíu almennum og þrír af hverjum fjórum sérkennurum að erfið hegðun yki
streitu þeirra í starfi. Þessar niðurstöður eru í samræmi við niðurstöður könnunar
meðal íslenskra grunnskólakennara sem sýndi að kennarar fyndu fyrir vaxandi álagi í
starfi vegna aukinna hegðunarvandkvæða og að „erfiðir nemendur“ og agavandamál
væri það sem þeim þætti erfiðast við kennarastarfið (Samband íslenskra sveitarfélaga
og Félag grunnskólakennara, 2012, bls. 36). Rannsókn sem gerð var á líðan íslenskra
kennara árið 2005 leiddi í ljós að helstu streituvaldar í starfi væru vinnuálag og tíma-
skortur ásamt aga- og hegðunarvanda. Einnig kom fram að kennarar höfðu áhyggjur
af erfiðleikum nemenda og þóttu úrræði of fá (Anna Þóra Baldursdóttir og Valgerður
Magnúsdóttir, 2007). Það er því margt sem bendir til þess að hegðunarerfiðleikar nem-
enda valdi grunnskólakennurum á Íslandi talsverðu álagi í starfi.
Tilfinningaþrot meðal kennara
Álag og langvarandi streita í starfi getur leitt til kulnunar (Burke og Greenglass, 1995;
Maslach, Schaufeli og Leiter, 2001). Maslach o.fl. (2001) hafa skilgreint þrjá þætti
kulnunar; hlutgerving (e. depersonalization), minnkandi starfsárangur (e. reduced per-
sonal accomplishment) og tilfinningaþrot. Með hlutgervingu er átt við að viðkomandi
hlutgeri skjólstæðinga sína, komi ekki fram við þá eins og manneskjur heldur fjar-
lægist þá með því að koma fram við þá eins og hluti. Minnkandi starfsárangur vísar
til þeirrar tilfinningar viðkomandi að vinnuframlag hans hafi litla sem enga þýðingu.
Tilfinningaþrot er sá þáttur sem oftast er vísað til þegar fjallað er um kulnun en þá
finnst viðkomandi að hann sé uppgefinn tilfinningalega, finnur fyrir vanmáttarkennd
og fjarlægist starf sitt tilfinningalega og vitsmunalega (Anna Þóra Baldursdóttir og
Valgerður Magnúsdóttir, 2007; Maslach o.fl., 2001).