Uppeldi og menntun - 01.07.2014, Blaðsíða 114

sterk vísindaleg rök liggja að baki mismunandi þjálfunarleiðum eða aðferðum hér-
lendis með vísan í samantektir erlendra fagsamtaka um rannsóknir. Þó það hljómi vel
að nota „það besta úr ólíkum aðferðum“ (bls. 241) er bent á að samanburðarrannsókn-
ir hafi sýnt minni árangur af slíku verklagi en af heildstæðri atferlisíhlutun. Nú síðast
bættist rannsókn Howard, Stanislaw, Green, Sparkman og Cohen (2014) í hóp slíkra
samanburðarrannsókna. Brýnt er að vanda val á aðferðum til að „dýrmætur tími í lífi
barnsins nýtist sem best“ (bls. 245), því ákvarðanir um kennsluaðferðir geta haft áhrif
á framtíðarhorfur barnsins og lífsgæði fjölskyldunnar í heild.
Í tvískiptum kafla, Heildstæðar aðferðir, fjalla Sigrún Hjartardóttir og María Sigur-
jónsdóttir, þroskaþjálfi og ráðgjafi um atferlisíhlutun, um þær tvær leiðir sem hafa
fest sig í sessi hérlendis í kennslu einstaklinga með einhverfu, skipulagða kennslu og
atferlisíhlutun. Sigrún lýsir því hvernig skipulögð kennsla er þáttur í hugmyndafræði
sem er þekkt undir skammstöfuninni TEACCH (e. Treatment and Education of Autistic
and related Communication Handicapped Children), og felst í aðlögun umhverfisins að
þörfum einstaklingsins, fyrirsjáanlegu dagsskipulagi, vinnukerfi, rútínu og skipu-
lögðum verkefnum. María gerir grein fyrir heildstæðri atferlisíhlutun sem byggist á
hagnýtri atferlisgreiningu og felst í mismunandi kennsluaðferðum til að auka athygli,
málþroska, leik, samskipti, sjálfshjálp og félagsfærni. Stuttlega er fjallað um rannsókn-
ir á árangri þessara leiða og bent á að þó að afmarkaðir þættir skipulagðrar kennslu
hafi sýnt jákvæð áhrif hafi reynst erfitt að sannreyna hana í heild sinni. Hins vegar
hafi rannsóknir á heildstæðri atferlisíhlutun sýnt góðan árangur, sérstaklega þegar
hafist er handa við umfangsmikla þjálfun snemma á lífsleiðinni. Einnig er bent á að
atferlisíhlutun geti líka gagnast börnum með annars konar þroskafrávik en einhverfu.
Í fimmta kaflanum um íhlutun fjalla Brynja Jónsdóttir, Guðný Stefánsdóttir, Krist-
jana Magnúsdóttir sálfræðingur og Sigrún Hjartardóttir um Leiðir til að þjálfa afmarkaða
færni. Sagt er frá talþjálfun, aðferðinni Tákn með tali og myndræna boðskiptakerf-
inu PECS (e. Picture Exchange Communication System) sem er notað til að auka færni í
boðskiptum og fjallað er um hugræna atferlismeðferð, félagshæfnisögur og hugræna
tilfinningalega þjálfun (e. cognitive affective training) sem er beitt til að bæta líðan og
félagsfærni.
Sjötti hluti bókarinnar, Fjölskylda og velferð, fimm kaflar, fjallar um einhverfu í sam-
félagslegu samhengi. Í fyrsta kaflanum er viðfangsefnið Fjölskyldan og barnið, en þar
segir Guðrún Þorsteinsdóttir félagsráðgjafi frá því álagi sem fjölskyldur barna með
einhverfu finna almennt fyrir og hversu mikilvægt það er fyrir þær að fá stuðning
við að draga úr streitu og takast á við krefjandi aðstæður með lausnamiðuðum
hætti. Í öðrum kaflanum, Þátttaka og lífsgæði, fjallar Þóra Leósdóttir iðjuþjálfi um
það hvernig áskoranir í daglegu lífi geta haft neikvæð áhrif á þátttöku og lífsgæði
barna og unglinga með einhverfu. Í þriðja kaflanum, Að upplýsa og fræða um ein-
hverfu, fjallar Laufey I. Gunnarsdóttir þroskaþjálfi um leiðir til þess að upplýsa börn
um einhverfugreininguna á viðeigandi hátt, sem og aðstandendur, skólafélaga og
kennara. Laufey segir að í mörgum tilvikum sé það léttir þegar greining um einhverfu
liggur fyrir, því hún hefur visst skýringargildi og eykur skilning og umburðarlyndi
fyrir einkennum. Jafnframt er mikilvægt að leggja áherslu á styrkleika og virðingu
innsÝn í einhVerfU
UPPeldi og menntUn/icelandic joUrnal of edUcation 22(1) 2013114