Uppeldi og menntun - 01.07.2014, Blaðsíða 122

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(2) 2014122
Um fagmennsKU í sKólastarfi
að tala um og líta á sig sem fagmenn. Segja má að þeir hafi bókstaflega hrokkið í kút
þegar fyrst var farið að tengja starf þeirra við fagmennsku. Ég tel að margir kennarar
glími enn við það að skilgreina sig sem fagmenn og þá hvernig fagmenn þeir eru. Um-
fjöllun Sigurðar er holl lesning fyrir þá og líka aðra sem eiga erfitt með að skilja hvað
felst í fagmennsku kennarastarfsins. Honum tekst sérlega vel að útskýra hvað felst í
hugtakinu fagmennska og hvernig það snýr að kennarastarfinu. Kaflinn tengist mjög
vel skrifum Trausta um fagmennsku kennara tíu árum áður en þessi bók kom út og í
raun er gengið út frá þeim.
Nemendur
Þrír kaflar í ritinu eru helgaðir nemendum sérstaklega. Guðmundur Heiðar Frímanns-
son skrifar um raddir nemenda og lýðræði í skólastarfi. Hann skilgreinir í upphafi
kaflans hvað átt er við þegar talað er um raddir nemenda og raunveruleg áhrif þeirra
á skólastarf. Hann tekur fyrir nokkur hugtök tengd lýðræði sem tilheyra ekki, enn sem
komið er, daglegri orðræðu í skólasamfélaginu, til dæmis ígrundað lýðræði, frjáls-
lynt lýðræði, rökræðulýðræði og borgaramenntun (bls. 99–100). Í síðasta hluta kafl-
ans setur hann fram tillögur um hvernig búa megi nemendur undir virka þátttöku í
lýðræðisþjóðfélagi þar sem leitast er við að þeir „læri til lýðræðis með því að læra um
lýðræði í lýðræði“ (Mennta- og menningarmálaráðuneyti, 2012, bls. 19) og telur hann
rökræðulýðræði heppilega leið til þess (bls. 107).
Í kaflanum Maður er manns gaman fjallar Sigrún Sveinbjörnsdóttir um samvinnu
nemenda út frá samvinnunámi og gildi þess í skólastarfi. Einnig fjallar hún um viðhorf
foreldra og kennara til þessa kennsluforms eins og hún nefnir það. Ég tel umfjöllun um
samvinnunám afar brýna í skólamálaumræðu og þróun skólastarfs í dag, til dæmis í
ljósi félagslegrar áherslu þess og samvinnu nemenda. Í kaflanum eru rakin á greinar-
góðan hátt tengsl samvinnunáms við fræði, sögu og þróun kennsluaðferðarinnar svo
og sérlega athyglisverðar niðurstöður rannsókna á samvinnunámi og samanburði
þess við aðrar kennsluaðferðir þar sem í ljós kom að það skilaði nemendum betri
árangri en aðrar aðferðir (sjá bls. 220 og 230). Einnig er umfjöllunin um viðhorf kennara
og foreldra mjög áhugaverð, en þar er komið inn á breyttar áherslur í skólastarfi í
kjölfar laga um grunnskóla 1974 og aukin réttindi allra nemenda með tilkomu þeirra.
Sigrún stillir skemmtilega upp muninum á samvinnunámi í skólum og aðferðum sem
byggðust á einstaklingsvinnu og samkeppni (bls. 223). Þótt ekki komi fram gagnrýni á
samvinnunám í kaflanum á hann sannarlega erindi í umræðu um samvinnu kennara
og skólastjórnenda í lærdómssamfélagi nútíma skóla og skólaþróun með hagsmuni
nemenda og árangur að leiðarljósi.
Viðfangsefni Þóru Bjarkar Jónsdóttur og Rúnars Sigþórssonar er þátttaka og áhrif
nemenda í skólastarfi. Þau ganga út frá hugtakinu rödd nemenda þar sem um raun-
verulegt samstarf þeirra við fullorðna er að ræða hvað varðar ákvarðanir um skóla-
starf. Kaflinn er vel upp byggður; hann hefst á fræðilegri umfjöllun um nemendaþátt-
töku og greiningu á henni sem er holl lesning fyrir alla sem að námi og kennslu koma.
Greint er frá nýrri íslenskri rannsókn á starfsháttum í grunnskólum þar sem meðal
markmiða var að gefa mynd af námi nemenda og þátttöku þeirra í ákvörðunum um