Uppeldi og menntun - 01.07.2014, Blaðsíða 128

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(2) 2014128
fötlUn og menning
sem hafa náð árangri í munnmálun eru þar á meðal. Listahátíðin List án landamæra
ber þess vitni að fatlað fólk getur skapað listaverk sem þykja allrar athygli verð meðal
listunnenda.
Síðasti kafli bókarinnar fjallar um fötlunarlist og kallast hann á við inngang bók-
arinnar. Fötlunarlist er ekki komin til vegna þess að listamaðurinn sé fatlaður heldur
„beinir sjónum að umhverfinu og felur í sér gagnrýna ádeilu á samfélagslega útskúf-
un og undirokun fatlaðs fólks“ (bls. 305). Kaflinn fjallar um það sem nú er nýjast í
málefnum fatlaðs fólks. Fatlað fólk hafnar stöðluðum ímyndum um vangetu sína og
hefur með gagnrýninni listsköpun sinni beint sjónum að óréttlæti og mismunun sem
er fötluðu fólki sameiginleg reynsla.
Samantekt
Við lestur fyrstu kafla bókarinnar er ekki hægt annað en að velta fyrir sér hvað af
þessum hugmyndum lifir enn í dag í samfélagi okkar. Virðingarstigi mannlífsins er
skýr og byggist meðal annars á menntun, atvinnu, efnahagslegri afkomu og efnis-
legum gæðum. Margir eru þeirrar skoðunar að það sé auðmýkjandi og merki um
veikleika að þiggja aðstoð frá hinu félagslega kerfi samfélagsins. Sumir þeirra sem
leita til samfélagsins eftir lögbundinni þjónustu telja að hið félagslega kerfi sé byggt á
slíkum viðhorfum. Reglur sem eru settar eru byggðar á mati á færni til að takast á við
daglegt líf þar sem fyrst og fremst er dregið fram það sem einstaklingurinn getur ekki.
Þjónustuþörf einstaklinga byggist á læknisfræðilegu mati þar sem greint er í flokka og
prósentur og við slíka lista er fé til þjónustu miðað. Á hugsanagangur af þessum toga
rætur sínar að rekja til hinna fornu tíma?
Við verðum vör við þessar birtingarmyndir í fjölmiðlum og netmiðlum samfélags-
ins. Íslendingar grípa gjarnan upp tiltekin málefni og kynna þau í fjölmiðlum og höfða
þá til tilfinningasemi í von um að landinn styrki málefnið. Þá eru dregnar upp lýs-
ingar á hryllilegum aðstæðum barna og fjölskyldna þeirra eða fatlaðs fólks í von um
ríkulegan fjárstuðning. Brotin andlit og börn í öndunarvélum sýnd hægt með drama-
tískri tónlist eru dæmi um hvernig hægt er að harmgera líf fólks. Sú hugmyndafræði
að fötlun sé persónulegur harmleikur, fatlað fólk sé háð góðmennsku samborgara
sinna og eigi að vera þakklátt fyrir þá þjónustu sem það fær í samfélaginu hefur verið
áberandi í umræðunni. Sjónvarpsþátturinn Biggest looser er dæmi um hvernig enn er
horft á fólk sem sker sig úr fjöldanum. „Við“, venjulega líkamsræktaða fólkið, horfum
hneyksluð á „hina“ sem hafa ekki stjórn á ofáti sínu og óheilbrigðu lífsmynstri. Það
fólk er afbrigðilegt og líkamar þeirra eru sýndir sem furðuverk.
Bókin Fötlun og menning er mikilvægt innlegg í umræðu og skoðanaskipti um fötl-
un í samfélagi okkar. Bókin styður pólitíska réttindabaráttu fatlaðs fólks sem kennd
er við félagslegt sjónarhorn og leggur áherslu á að fatlað fólk geti tekið virkan þátt
í samfélaginu fái það tækifæri til þess. Fagna ber útgáfu sem þessari sem hvetur til
skoðanaskipta um þá hugmyndafræði sem hefur verið að ryðja sér til rúms. Sáttmáli
Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks hefur ekki enn verið fullgiltur hér á
landi og enn er langt í land að við höfum upprætt þær lífseigu hugmyndir sem fram
koma í bókinni um fatlað fólk. Á Alþingi Íslendinga er fyrst núna, árið 2014, verið að