Uppeldi og menntun - 01.07.2014, Síða 72

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(2) 201472
erfið hegðUn nemenda
listann með hliðsjón af skrifum á fræðasviðinu og reyndust próffræðilegir eiginleik-
ar listans í upprunalegu útgáfunni viðunandi. Áreiðanleiki endurtekinnar prófunar
spurningalistans í rannsókn Westling (2010) var ásættanlegur (α=0,71–0,99) fyrir öll
atriði nema tvö. Alfastuðull í þessari rannsókn var góður (α=0,86–0,90), fyrir utan
flokk spurninga um stuðning til að takast á við erfiða hegðun (α=0,67). Greinarhöf-
undar þýddu spurningalistann og löguðu að íslensku umhverfi, þar sem örfá atriði
sem ekki áttu við voru tekin út (t.d. svarmöguleiki um farandkennara sem ekki tíðkast
í íslenskum skólum) og öðrum bætt við (t.d. var spurningu sem fjallaði um tvö atriði
skipt í tvennt). Þýdd útgáfa listans var forprófuð með því að senda hann með tölvu-
pósti á 22 kennara og biðja þá að svara spurningum og gefa skriflega endurgjöf með
ábendingum um það sem betur mætti fara. Uppsetning listans var bætt og skerpt á
orðalagi í samræmi við athugasemdir þeirra 16 sem sendu skriflega endurgjöf. Spurn-
ingalistinn þótti yfirleitt vera skýr, en umsjónarkennarar á unglingastigi áttu erfitt
með að svara einstaka spurningum um nemendahóp sinn og því var ákveðið að tak-
marka fyrirlögn við umsjónarkennara í 1.–6. bekk og sérkennara á öllum aldursstig-
um. Hér verður rætt um þá þætti spurningalistans sem eru til umfjöllunar í þessari
grein, sjá nánar í meistaraprófsritgerð Snæfríðar Drafnar Björgvinsdóttur (2014).
Nemendur og hegðun þeirra. Þátttakendur voru beðnir að meta hversu oft þeir þyrftu
að takast á við einhvers konar erfiða hegðun á sjö punkta Likert-stiku, frá aldrei til mjög
oft á dag. Erfiðu hegðuninni var skipt í tíu flokka: mótþróa og óhlýðni, skemmdarverk,
truflun, hegðun sem felur í sér brot á lögum, líkamlegt ofbeldi, sjálfskaðandi hegðun,
að draga sig í hlé og forðast samskipti, félagslega óviðeigandi hegðun, endurteknar
eða sjálfsörvandi hreyfingar og hótun, stríðni eða aðrar neikvæðar athugasemdir í
garð annarra. Fyrir hvern flokk var gefið eitt eða fleiri dæmi, svo sem: Nemandi truflar
kennslu eða bekkjarstarf. Dæmi: Kallar hátt yfir bekkinn. Til viðbótar tiltóku þátttak-
endur hversu margir af nemendum þeirra væru með formlega greiningu um frávik
í þroska eða aðlögun (sem lá fyrir þegar könnun var gerð) og hversu margir með til-
tekna greiningu sýndu erfiða hegðun.
Samstarf og stuðningur. Spurt var hvaðan kennarar fengju stuðning til að takast á við
erfiða hegðun. Þátttakendur merktu við á fimm punkta Likert-stiku, frá aldrei til mjög
oft, hversu oft þeir fengju stuðning úr sjö mismunandi áttum.
Áhrif erfiðrar hegðunar. Þátttakendur tóku afstöðu til sex staðhæfinga um áhrif erf-
iðrar hegðunar nemenda á kennarana og nemendur þeirra á fimm punkta Likert-
stiku, frá mjög ósammála til mjög sammála.
Til viðbótar við spurningar af lista Westling (2010) svöruðu þátttakendur fjórum
spurningum um tilfinningaþrot á fimm punkta Likert-stiku, frá mjög ósammála til
mjög sammála. Spurningarnar voru sóttar í spurningalista Maslach (Maslach Burnout
Inventory – Educators Survey, MBI) (Kokkinos, 2006; Maslach og Jackson, 1981), sem
greinarhöfundar þýddu.
Framkvæmd
Haft var samband við skólaskrifstofur þriggja sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu og
samþykki fengið til að hafa samband við skólastjóra í grunnskólum vegna þátttöku
kennara í rannsókninni. Valdir voru stórir skólar sem höfðu innleitt heildstæð kerfi til