Skessuhorn - 17.12.2014, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2014
Höfðasel 15 • 300 Akranes • Sími: 435 0000 • www.gamar.is
Leirárkirkja að Leirá í Hvalfjarð-
arsveit er hundrað ára gömul á
þessu ári. Þann 6. desember 1914
vígði sr. Jón Sveinsson prófast-
ur í Görðum á Akranesi kirkjuna
sem hafði verið reist þetta sama
ár. Það var Rögnvaldur Ólafsson
fyrsti húsameistari ríkisins sem
teiknaði kirkjuna. Hann teikn-
aði margar kirkjur á sinni tíð sem
enn standa, svo sem á Hvanneyri,
Bíldudal, Þingeyri, Húsavík og í
Hafnarfirði. Leirárkirkja var stein-
steypt og formlega afhent söfn-
uði sínum 20. apríl 1915. Sunnu-
daginn 7. desember síðastliðinn
var haldin hátíðarmessa í Leirár-
kirkju þar sem hundrað ára afmæl-
isins var minnst. Sr. Kristján Valur
Ingólfsson vígslubiskup í Skálholti
flutti prédikun en Sr. Kristinn
Jens Sigurþórsson sóknarprestur
Saurbæjarprestakalls þjónaði fyr-
ir altari. Við þetta tilefni rakti Sr.
Kristinn Jens ágrip af sögu kirkj-
unnar í kirkjukaffi sem haldið var
á Laxárbakka að lokinni hátíðar-
guðþjónustunni.
Endurbætt í tímans rás
„Leirárkirkja er ein af þrem-
ur kirkjum Saurbæjarprestakalls.
Hinar kirkjurnar eru Hallgríms-
kirkja í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd og Innrahólmskirkja að
Innrahólmi þar sem fyrr var Innri
Akraneshreppur. Sú kirkja er elst
þeirra þriggja, reist 1891,“ segir
Kristinn Jens.
Framan af voru mikil vandkvæði
með kirkjuna. Sú framkvæmd að
steypa veggi kirkjunnar var lík-
lega gerð af vanefnum því mikil
voru vandræði með leka og raka-
skemmdir í kirkjunni. Það varð til
þess að hún var síðar klædd bæði
að utan og innan. Árið 1932 var
síðan lagt í hana rafmagn þó áfram
væri um sinn kynt með miklum
ofni sem stóð í kirkjunni. Hon-
um var skipt út árið lýðveldisár-
ið 1944. Þá var settur í hann pré-
dikunarstóll sem áður var í kirkj-
unni á Görðum á Akranesi og síð-
ar í Akraneskirkju. Hann stendur
enn í Leirárkirkju. Forkirkja var
svo smíðuð 1974.
Merkir gripir
Leirárkirkja á ýmsa merka gripi.
Þar má nefna silfurkaleik og patínu
sem Sigurður Þorsteinsson, gull-
smiður í Kaupmannahöfn, smíðaði
og Magnús Stephensen lögmaður
gaf kirkjunni 1797. Hvorutveggja
er enn notað við útdeilingu kvöld-
máltíðarsakramentis í Leirárkirkju.
Einnig á kirkjan frumútgáfu af
sálmabókinni sem prentuð var í
Leirárprenti 1801 og átti að inn-
leiða nýja stefnu í sálmasöng. Í al-
mannrómi hefur sú bók oft gengið
undir nafninu „Leirgerður.“ Það
nafn var fundið upp af þeim sem
vildu halda í gamlar sönghefð-
ir innan kirkjunnar og gangrýndu
þessa sálmabók. Hún var þó gefin
út 13 sinnum þó umdeild væri.
Magnús Stephensen lögmað-
ur var mikill framfaramaður og
höfðingi á Vesturlandi á sinni tíð
áður en hann flutti til Reykjavík-
ur. Hann keypti meðal annars
fyrsta kirkjuorgel á Íslandi í kirkj-
una á Leirá en flutti það síðan með
sér að Innrahólmi og svo áfram til
Viðeyjar þegar hann fór þangað.
Við fráfall hans var orgelið selt úr
landi þrátt fyrir að ekkert kirkjuor-
gel væri í Dómkirkjunni, hvað þá
minni kirkjum landsins. Íslenskar
kirkjur urðu því um sinn jafn org-
ellausar og fyrr. Orgelið sem nú er
í kirkjunni er sex radda pípuorg-
el smíðað af Björgvini Tómassyni.
Það var gjöf frá Sigurjóni Hall-
steinssyni í Skorholti og vígt árið
1991.
Fjórir prestar
á heilli öld
Síðar var kirkjan endurnýjuð veru-
lega árið 1951 og svo aftur 1967.
Kristinn Jens segir að kirkjan sé
í ágætu standi í dag. „Fjárhagur
hennar er þokkalegur enda stend-
ur fjölmennasta sókn prestakallsins
að henni. „Það eru um 125 mann
í Saurbæjarsókn og álíka marg-
ir í Innrahólmssókn. Hér í Leir-
ársókn eru hins vegar rúmlega
300 manns. Það munar um þetta.
Hér eru oftast bæði skírnir, ferm-
ingar og útfarir á hverju ári. Síð-
an eru að sjálfsögðu guðsþjónust-
ur í hverjum mánuði að meðaltali.
Flestar stærri athafnir eru síðan í
Hallgrímskirkju enda er hún miklu
stærri. Þó er margt fólk hér í Leir-
ársókn, úr gömlu Leirár- og Mela-
sveit, sem heldur mikilli tryggð við
sína kirkju.“
Sr. Kristinn Jens er aðeins fjórði
presturinn í 100 ára sögu kirkj-
unnar sem hafa verið skipaðir til
að þjóna henni. Fyrsti presturinn
var Sr. Einar Thorlacíus sem var
sóknarprestur í Saurbæ frá 1900 til
1932. Þá tók sr. Sigurjón Guðjóns-
son við prestakallinu allt til 1966.
Sr. Jón Einarsson var síðan prest-
ur til 1995 er hann lést langt fyrir
aldur fram. Sr. Kristinn Jens hef-
ur síðan gengt embættinu fram til
þessa dags.
Meðhjálparar kirkjunnar hafa
sömuleiðis verið fáir á þeim 100
árum sem liðin eru frá vígslu
hennar. Sá sem lengst hefur gengt
því starfi var Eggert Gíslason frá
Vestri Leirárgörðum sem var með-
hjálpari í 35 ár. Í dag er Ingunn
Stefánsdóttir í Lambhaga með-
hjálpari Leirárkirkju. Hún er jafn-
framt formaður sóknarnefndar.
mþh
Kaleikur sem Magnús Stephensen gaf
kirkjunni 1797.
Leirárkirkja hefur þjónað söfnuði sínum í hundrað ár
Kristinn Jens Sigurþórsson er fjórði sóknarpresturinn í sögu Leirárkirkju. Hér er hann við kirkjuna nú á aðventunni.
Leirárkirkja á vígsludaginn 6.
desember 1914.
Altari Leirárkirkju í dag. Eggert Guðmundsson málaði altaristöfluna.