Skessuhorn - 17.12.2014, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2014
Tíðir vetrarstormar hafa leik-
ið rannsóknasvæði fornleifafræð-
inga á Gufuskálum grátt að und-
anförnu. Vísindafólkið óttast að
orðið hafi óbætanlegt tjón á merk-
um menningarminjum. „Þetta lít-
ur bara skelfilega út. Af þeim ljós-
myndum að dæma sem Þór Magn-
ússon á Gufuskálum hefur sent
okkur þá virðist eyðileggingin vera
mikil. Sjórinn er búinn að fletta
miklu af jarðvegi í burtu og kasta
til grjóti úr vegghleðslum sem þá er
komið niður á klettana,“ segir Lilja
Björk Pálsdóttir fornleifafræðingur
við Fornleifastofnun Íslands í sam-
tali við Skessuhorn. „Miðað við
myndirnar sem ég hef séð þá er af-
skaplega mikið farið af þeim gömlu
verbúðum sem við vorum að rann-
saka snemma í sumar. Sennilega er
meiri partur þeirra nú horfinn.“
Óbætanlegt tjón ef illur
grunur reynist réttur
Lilja segist hrædd um nú hafi orð-
ið mikið og óbætanlegt menningar-
sögulegt tjón. Fornleifafræðing-
ar frá Íslandi, Bandaríkjunum og
Skotlandi hafa undanfarin ár stund-
að rannsóknir á verbúðarústunum á
Gufuskálum. Þær hafa leitt í ljós
að fiskur var veiddur og verkað-
ur þarna alveg frá byrjun 15. aldar
og fram á 18. öld. Umfangið var þó
mest á 15. og 16. öld. „Í sumar vor-
um við komin niður á elstu búsetu-
minjarnar í þeim verbúðum sem
við vorum að rannsaka. Við vor-
um þó ekki búin að fullgrafa í þeim.
Sem betur fer vorum við þó búin
að teikna upp veggi verbúðarinnar.
En ég óttast að elstu gólflögin og
ruslalögin séu nú horfin. Í þeim var
án vafa að finna miklar upplýsing-
ar um verbúðalífið þarna á Gufu-
skálum og utanverðu Snæfellsnesi á
14. og 15. öld. Með þessum upp-
greftri þarna vorum við þegar búin
að fá ómetanlegar upplýsingar um
sjósókn og verbúðir á Gufuskálum
á 15. öld.“
Að sögn Lilju er svo að sjá sem
öll strandlengjan við Gufuskála
hafi látið á sjá í briminu undanfar-
ið. Stór verbúðarhóll þarna skammt
frá staðnum sem rannsakaður var í
sumar, sem átti alveg eftir að kanna
virðist hafa orðið fyrir miklum
skakkaföllum.
Dapurleg sýn á svæðinu
Blaðamaður Skessuhorns heimsótti
uppgraftarsvæðið í júní síðastlið-
inn. Þá benti Lilja á að þessar minj-
ar væru í bráðri hættu á að hverfa
vegna ágangs sjávar. „Ég veit ekki
alveg hvað tekur við nú. Minja-
stofnun ákvað í haust að meta þetta
svæði upp á nýtt með tilliti til þess
hversu merkilegt það er. Ég hef sótt
um meira fjármagn til rannsókna
þarna úr Fornminjasjóði. Það skýr-
ist nú 5. janúar hvað út úr því kem-
ur.“
Þór Magnússon á Gufuskálum
sem skoðað hefur svæðið og tek-
ið myndir af skemmunum segir
greinilegt að sjór hafi gengið yfir
stórt svæði þar sem verbúðarrúst-
irnar séu og allt vestur að Írskra-
brunni. „Sjónin sem mætti fékk
manni til að líða dapurlega fyrir
hönd fornleifafræðinganna sem eru
búin að leggja gríðarlega og frá-
bæra vinnu í þessar rannsóknir. Það
hefur bæði orðið landbrot og gróð-
urskemmdir,“ segir hann.
Sjálf segist Lilja Björk Pálsdótt-
ir fornleifafræðingur ætla að fara
vestur á Gufuskála og skoða svæðið
um leið og hún hefur tök á eftir há-
tíðarnar til að meta frekar það tjón
sem hefur orðið.
mþh
Óttast óbætanlegt tjón á einstökum fornminjum
um útræði frá Gufuskálum á Snæfellsnesi
Svona var umhorfs á svæðinu þegar rannsóknir voru stundaðar þar í sumar.
Þegar þeim lauk var sandpokum raðað upp til varnar fornminjunum gegn
brimróti vetrarins.
Lilja Björk Pálsdóttir fornleifafræðingur (fyrir miðju) ræðir við hjónin Óskar Guð-
mundsson og Kristínu Ólafsdóttir á rannsóknasvæðinu á Gufuskálum í sumar.
Eftir stormana nú í desember hefur sjórinn splundrað sandpokum og grjóti um allt
svæðið. Sjá má fleiri myndir af vettvangi á Facebook-síðu Gufuskálaverkefnsins
(Gufuskálar Archaeology). Ljósm. Þór Magnússon