Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Page 175

ME3STARAFLÉTTA FREUDS - LÍKAN FYRIR FRÁSAGNIR
flóknara en svo að kalla megi það einfalda röð. Til að taka ómerkilegt dæmi
má nefiia hvemig kvikmyndatónlist mótar skilning okkar á atburðarásmni.
K\ikmyndaáhorfandinn þekkir ósjálfrátt tónlistina sem er spiluð í lok kvik-
myndar og yfirgefur salinn þegar hann heyrir þá tóna.
Tilfinningin fyrir upphafi hlýtur því á einhvern mikilvægan hátt að
vera ákvörðuð af tilfinningu fyrir endi. Við getum sagt að við séum fær
um að lesa þau augnablik sem líða núna - í bókmenntum og með vissri
framlengingu í Kfinu líka - sem gædd frásagnarmerkingu aðeins vegna
þess að við gerum ráð fyrir mótandi afli þeirra endaloka sem munu færa
þau inn í skipulag og merkingu fléttunnar þegar horft er til baka. Að
segja „ég hef byrjað...“ (hvað svo sem það kann að vera) öðlast aðeins
merkingu ef við gefum okkur að um frásagnarbyrjun sé að ræða og sú
byrjun er háð endinum. Sartre veltir niðurlagi ffásagnar ffiekar fyrir sér í
sjálfsævisögu sinni Orðin (Les Mots) og lýsir því hvernig hann þurfd að
losna undan þeirri tilfinningu sem heltók hann, að hann væri óþarfur, al-
gerlega ónauðsyrdegur. Bókin, Barnæska mikilmenna (UEnfance des
hommes illustrés), kom honum til hjálpar en hann fann hana í bókasafni
afa síns. Bókin fjallar um börn sem hétu Johann Sebastian eða Jean-
Jacques, án þess að nokkurn tímann væru nefnd nöfnin Bach og Rouss-
eau. Hún segir ffiá bamæsku þeirra með stöðugum hversdagslegum skír-
skotunum til mildlfenglegrar framtíðar og á svo listilegan hátt að ekki var
hægt að lesa hin smávægilegustu atriði án þess að tengja þau við síðari af-
rek þeirra. Þessi böm, segir Sartre, „héldu að þau væra að leika sér og
tala út í bláinn, en í raun var megintilgangurinn að baki minnstu athuga-
semda þeirra að boða þá miklu framtíð sem beið þeirra ... Eg las um þessi
ranglega túlkuðu miðlungs börn eins og Guð hefði gert sér þau í hugar-
lund og byrjaði á endanum."6 I anda þessara fyrirmynda reyndi Sartre að
sjá sjálfan sig sem í bók, lesna af komandi kynslóðum „frá dauða til fæð-
ingar“. Hann hóf að lifa lífi sínu á afturvirkan hátt, út ffiá þeim dauða sem
einn gæti gefið tilvemnni merkingu og nauðsyn. Eins og hann orðar það
í hnotskum: „Eg varð mín eigin minningargrein“ (Sartre 1968: s. 171).
Hugsanlega em allar ffiásagnir í kjama sínum minningargreinar, eins
og lestur okkar á Skinnpjötlunni (La Peau de chagnn) gefur til kynna. Hin
afturvirka þekking sem þær draga fram, þekkingin sem á eftir fylgir,
stendur handan endalokarma, í mannlegu samhengi handan dauðans. Því
dýpra sem við köfum í vandamálin sem fylgja sögulokum, því meiri virð-
6 Sartre: LesMots. París: Gallimard, 1968, s. 171.
173