Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Page 73

ÞAÐ GEFUR AUGA LEIÐ
fyrir sér hvort „dfptin geti ekki skapast í láréttri yfirsýn jafnt og í lóðrétt-
um uppgreftri eftir merkingu“.61 Slík lárétt yfirsýn skapast einmitt af því
að horfa á margs konar myndefni og raða því saman í eins konar mynda-
sögu.
Það virðist vera að sjónmenning með sínu myndefni og ímyndaheimi
passi sérstaklega vel við umræðu sem þessa um skörun hámenningar og
lágmenningar.62 Mögulega má rekja ástæður þessa til frægrar greinar
Mhlters Benjamin um hstaverkið á tímum tæknilegrar fjöldaframleiðslu
sinnar, en þar setti hann fram, í algerri andstöðu við ríkjandi viðhorf til
fjöldamenningar, kenningu sína um jákvæðar hliðar þöldaframleiðslu á
hst. Að áhti Benjamins er eftirmyndin af hinu góða því hún fer út fýrir
listasafnið og finnur sér stað meðal fólksins.63 Þannig bjóða skrif Benja-
mins upp á ferska sýn á stöðu fagurmenningar og afþreyingar í tengslum
við sjónmenningu. Yfirleitt er viðmiðið þannig, þegar menning er skil-
61 Tilvitnun tekin úr grein Ástráðs, bls. 257. Sjá Þórhallur Magnússon, „Hin stafræna
list“, Lesbók Morgimblaðsins, 24. júlí 1999.
62 Jenks bendir á þetta í inngangi sínum, þegar hann kynnir greinar safiisins. Þar seg-
ir hann að sameiginlegt þema þessara greina - nú orðið ósköp ófrumlegt og sjálfsagt
- sé að rugla með markalínur hámenningar og lágmenningar (bls. 16). Finna má
fjölmörg dæmi þessa, allt frá þeirri staðreynd að flestir þeir sem fjalla um sjónmenn-
ingarfræði eru hstffæðingar - sem „poppa sig upp“ - og til hversdagslegra mynd-
lýsinga eins og kynningarsenu sjónvarpsþáttanna Desperate Housewives (2004—), en
þar er brugðið á leik með konur í gegnum hstasöguna. Eg vil þakka ritstýru, Gunn-
þórunni Guðmundsdóttur, fyrir að benda mér á þetta skemmtilega myndskeið.
63 Walter Benjamin, „Listaverkið á tímum fjöldaffamleiðslu sinnar“, þýð. Ami Oskars-
son og Ömólfur Thorsson, í Listaverkið á tímum fjöldaframleiðslu sinnar, ritstj.
Hjálmar Sveinsson, Atvik 2, Reykjavík, ReykjavíkurAkademían og Bjartur, 2000.
(Greinin birtist upphaflega árið 1936 og íslenska þýðingin í tímaritinu Svart á hvítu
árið 1978.) Með þessu hverfur það sem Benjamin kallar „ára“ verksins, en áran er
það sem gerir veriáð einstakt. Um leið og áran er horfin hefur hstaverkið ekki leng-
ur dýrkunargildi, en þetta var mikilvægt atriði hjá Benjamin, sem var á flótta undan
nasismanum á þesstun tífna og setti samansemmeriá mifli upphaftnnar dýrkunar og
fasisma. Það mætti hugsa sér í þessu sambandi að þegar hstaverkið er orðið að al-
menningseign fýrir milhgöngu fjöldaffamleiðslu að notagildi taki við þessu dýrkun-
argildi. Notagildið tilheyrir fýrst og fremst heimi alþýðumenningar og afþreyingar-
menningar, sjá t.d. John Fiske, „Cultural Studies and the Culture of Everyday Life“,
í Cultural Studies, ritstj. Lawrence Grossberg o.fl. New York, Routledge 1992.
Einnig er sérlega áhugavert að velta fýrir sér skrifum Benjamins út ffá hinni ffekar
neikvræðu sýn Baudrihards á efdrmyndir.
Eg hermi það eftir Ástráði Eysteinssyni að bæta tækninni inn í tritil greinarinnar
(sjá „Hin kvika menning: Um menningarffæði og hfandi myndir“), en mér finnst
þáttur tækninnar í þessari fjöldaffamleiðslu lykilatriði.
71