Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Page 74

ULFHILDUR DAGSDOTTIR
greind, að annað fyrirbærið er skilgreint í andstöðu við hitt, afþreyingar-
menning er afþreyingarmenning af þri að hún er ekki fagurmenning.
Gildismatið sem þama liggur að baki gerir ráð fyrir að afþrevingarmenn-
ing ögri ekki neytanda sínum - sem er einmitt netTandi, fremur en
menningarlegur lesandi eða áhorfandi eða hlustandi - heldur er bara til
dægrastyttingar eða til að drepa tímann. Þetta tengist þtd sem Astráður
bendir á, að við álítum að afþreyingarmenning sé íhaldssöm, að þar fari
engin nýsköpun ffarn. Neytandi afþreringarmenningar þarf því ekki að
leggja neitt á sig við neyslu hennar. A sama tíma eru afurðir fagurmenn-
ingar krefjandi og þarfnast virkni lesandans, sem þarf að túlka og meta
og lesa á milli lína. Menningarfræði og póstmódernismi hafiia þessari
einfölduðu andstæðu, annars vegar á þeirri forsendu að neytendur af-
þreyingarmenningar séu ekkert endilega eins sofandi eða sefjaðir og gert
er ráð fyrir, og hins vegar með því að benda á vaxandi skörun og blönd-
un forma fagurmenningar og afþrefyngar, hvort sem er í bókmenntum,
myndlist eða kvikmyndum. Besta dæmið um slíkt eru svokallaðar aðlag-
anir, þar sem bókmenntaverk eru kvikmynduð eða færð í myndasögu-
búning, en í báðum tilfellum getur myndlistin einnig átt hlut að máli í
formi myndmáls. Einnig mætti segja, með tilliti til kenninga Michels
Foucault um flokkanir, að andstæða af þessu tagi sé ávallt viðkvæm, því
hún byggist á því að annar flokkurinn, sá „óæðri“, tryggi tihist hins
flokksins, hins „rétta“ - þannig á fagurmeruúngin allt sitt undir því að af-
þreyingarmenning sé skýrt afmörkuð og skilgreind.
Richard Keller Simon heldur því ffarn að þannig sé ástandið einmitt
nútildags, að afþreyingarmenning tryggi viðhald fagurmenningar. Ekki
þó á þann hátt sem áðurnefhd andstæða gefur sér, heldur álítur Simon að
það sé í framleiðslu afþreyingarmenningar sem fagurmenningin lifír.64
Hann telur að þorri almennings fái fullt eins mikið af fagurmenningu og
menningarvitar fyrri ára, munurinn sé bara sá að nú er henni miðlað í
gegnum afþreyingarmenninguna - og Simon bendir sérstaklega á lægstu
form afþreyingarmenningar. Lágmenning er því samkvæmt þessu orðin
að miðli fyrir fagurmenningu.65 Simon tekur dæmi af Star Wars kvik-
64 Sjá Richard Keller Simon, Trash Culture: Popular Culture and the Great Tradition,
Berkeley, Los Angeles, London, Lfniversity of Califomia Press 1999. Eg vil þakka
Astráði Eysteinssyni íyrir vekja athygli mína á þessari bráðskemmtilegu bók.
65 Annað dæmi um þetta, sem Simon tekur ekki fyrir, er hvernig þjóðsögur og goðsög-
ur lifa áfram í hrollvekjum og vísindaskáldskap og skyldu efni, svo sem hlutverka-
leikjum, tölvuleikjum og álíka.
72