Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Side 150

ROLAND BARTHES
merkingu að finna. Það sem einnig einkennir skrif hans er hvemig hann hallast
að formi esseyjunnar í ritgerðum sínum, ffekar en strangfræðilegum akademísk-
um skrifum,3 sem kemur heim við hugmynd Robbe-Grillet unr að Barthes hafi
ekki verið hefðbundinn fræðimaður.
Skrif Barthes um mymdir og ljósmyndir hafa haft mikil áhrif á umræðuna um
þau efhi; í skrifum hans birtast hugmyndir sem síðar endurspeglast í verkum
ffæðimanna á borð við John Berger og Susan Sontag. Barthes var ekki síst upp-
tekinn af því að reyna að skdlgreina hvemig mrndir skapa merkingu, hvernig þær
flytja boðskap. Og í öllum hans skrifum um myndir leggur hann áherslu á tengsl
orðs og myndar; tungumáls og myndmáls. Alikilvægastar í því sambandi em
greinamar „Le message photographique" (1961; Skilaboð ljósmymdarinnar) og
greinin sem hér birtist „Rhétorique de l’image" (1964).6 Leit hans og greining
á merkingu og boðskap myndarinnar tekur á sig ýmsar myndir og er eitt af þeim
efhurn sem hann kemur aftur að síðar á ferh sínum. I síðustu bók sinni La cham-
bre claire (1980; Camera lucidd) fléttar hann saman hugmyndir um ljósmyndir og
sjálfsævisöguleg skrif og hefur sú greining sem þar birtist á áhrifum ljósmynda,
þar sem hann skilgreinir persónulega upphfun og Gtsmunaleg tdðbrögð, orðið
mjög þekkt. Það er einnig í þeirri bók sem hann reynir að brúa bihð milli abs-
trakt hugsunar og sjálfstjáningar.
Hver er merking myndar? spyr Barthes í greininni „Retórík myndarinnar“.
Hann notar auglýsingamynd í leit sinni að skilgreiningu merlángar, hún er
henmg til sbkrar greiningar vegna þess að í myndum af því tagi er ætlast til að
merkingin sé alltaf ljós og ótvíræð. Barthes les úr mjmdinni málboð, hann rek-
ur táknin sem birtast í myndinni og hvemig þau gera kröfu um menningarlegt
læsi, þar sér hann því táknræn boð, en hann slálgreinir einnig bókstafleg boð
ljósm^mdarinnar. Hann skiptir því merkmgu mjmdar í málboð, kóðuð íkonísk
boð og kóðalaus íkonísk boð. Barthes segir: „Það er [...] nauðsynlegt að líta aft-
ur á hverja tegund boða fyrir sig til að kanna almennt gildi þeirra, án þess að
missa sjónar á markmiðinu sem er að slálja formgerð myndarinnar í heild sinni
og innri tengsl milli þessara þrennra slálaboða“ (bls. 153).
Barthes heldur því ffam að nú á dögum megi finna málboð í öllum mjmdtun
í formi myndatexta, titla, blaðagreina, samtala í ktdkmyndum og talbólum og
telur það vísbendingu um að siðmenning okkar byggi ekki á mjmdinni, heldur sé
„fyrst og ffemst, og ffekar en nokkru sinni, menning hins ritaða máls“ (bls. 154).
Málboðin eru ein aðferðin við að „festa“ merkingu óljósra tákna. Ljósmyndin
verður hér að formi sem er á stigi bókstaflegra boða: „Það virðist sem aðeins
andstæða menningarkóðans og hins náttúrulega and-kóða geti skýrt sérstæða
eiginleika ljósmyndarinnar og gert kleift að meta þá mannfræðilegu byltingu
5 Astráður Eysteinsson bendir einnig á þetta, sjá „Tóm til að skrifa", bls. 21.
6 Ritgerðin birtist upphaflega í tímaritinu Conmumications 1964 (4).
148