Þjóðlíf - 01.07.1990, Qupperneq 10

INNLENT
þeir ynnu óeðlilega mikið á einkastofum
miðað við stöðugildi þeirra á sjúkrahús-
um.
Þegar tilvísanakerfið var hætt að þjóna
tilgangi sínum vegna of margra undan-
þága áttu heilbrigðisyfirvöld um tvo kosti
að velja. Annarsvegar að fækka undanþág-
um og herða eftirlit með tilvísunum. Þetta
var vænlegri kostur en áður vegna þess að
á áttunda áratugnum var hafist handa við
uppbyggingu heilsugæslustöðva sem áttu
afnám tilvísana stefndi uppbyggingu
heilsugæslustöðva í hættu. Ótti minni-
hlutans reyndist á rökum reistur því að
enn skortir á að allir íbúar höfuðborgar-
innar hafi aðgang að heilsugæslustöðvum.
Ástandið er mun betra úti á landi enda
starfa fæstir sérfræðinganna á landsbyggð-
inni.
Meirihluti tryggingaráðs samþykkti
samninginn og í framhaldi fékk þáverandi
heilbrigðismálaráðherra, Matthías
að leysa af gamla heimilislæknakerfið. All-
ir landsmenn áttu að hafa aðgang að
heilsugæslustöð og þar með varð það
markmið raunhæft að sjúklingar myndu
fyrst leita til heimilislækna og annað hvort
fá þar bót meina sinna eða tilvísun á sér-
fræðilækni. Hinsvegar gátu heilbrigðisyf-
irvöld farið að vilja sérfræðilækna og af-
numið tilvísanir með öllu.
Niðurstaðan varð málamiðlun sem end-
aði í lögleysu og sigri sérfræðilækna. Þann
30. mars 1984 var haldinn fundur í trygg-
ingaráði um nýgerðan samning milli
Tryggingastofnunar ríkisins og Læknafé-
lags Reykjavíkur um sérfræðilæknishjálp.
í 12. grein samningsins var gert ráð fyrir
að tilvísunarkerfið yrði fellt niður til
reynslu í eitt ár. Minnihluti trygginga-
ráðs, Stefán Jónsson og Regína Stefáns-
dóttir, lagðist gegn því að samningurinn
yrði samþykktur og vildi að tilvísanir yrðu
áfram við lýði og eftirlit með þeim hert.
Jafnframt töldu þau Stefán og Regína að
Hótunin sem vofir
jafnan yfir stjórnvöldum
er sú að sérfræðingar
hætti að vinna eftir
samningi við Trygginga-
stofnun, eða að Lækna-
félag Reykjavíkur segi
samningunum upp. Það
myndi þýða að allur
kostnaður fyrir sér-
fræðilæknishjólp utan
sjúkrahúsa félli ó sjúkl-
inginn og venjulegur
íslendingur hefur ekki
efni ó þeirri þjónustu.
Bjarnason, samþykkt lög á Alþingi um
afnám tilvísana til eins árs, eða til 1. apríl
1985. Það sýndi sig að þegar yfirvöld láta
undan þrýstihópum er erfitt að snúa blað-
inu við. Þegar árið var liðið breyttist ekk-
ert og tilvísanir tóku ekki aftur gildi.
Þetta var í raun lögleysa því „það skorti
lagalegar heimildir til að afnema tilvísana-
kerfið lengur en í eitt ár“, segir Ingimar
Sigurðsson skrifstofustjóri heilbrigðis-
málaráðuneytis.
Stíflan brast og í hönd fór uppgripatími
fyrir sérfræðilækna. Árið 1982 hélt
Læknafélag íslands aðalfund í Stykkis-
hólmi. Á fundinum varaði Jón Bjarni Þor-
steinsson heimilislæknir við sterkri stöðu
sérfræðinga og er hann í hópi þeirra lækna
(aðallega heimilislæknar) sem lengi hafa
talið þrönga hagsmuni sérfræðilækna
bitna á uppbyggingu heilbrigðisþjónust-
unnar. En sérfræðingar fengu sitt fram,
tilvísanir voru afnumdar og skriðan fór af
stað.
Samkvæmt upplýsingum heilbrigðis-
ráðuneytis var kostnaður við sérfræði-
læknishjálp 440 milljónir árið 1983 og
hækkaði að jafnaði um 100 milljónir króna
næstu fimm árin. Árið 1988 var kostnað-
urinn kominn upp í 860 milljónir. Þetta
eru tölur miðað við verðlag ársins 1988
þannig að búið er að reikna með áhrifum
verðbólgu (sjá stöplarit). Engar heimildir
sýna versnandi heilbrigðisástand þjóðar-
innar á þessu fimm ára u'mabili aðrar en
þær að útgjöldin til sérfræðilækna hækk-
uðu um tæp 100 prósent milli áranna 1983
og 1988.
Útgjaldaaukningin er nær eingöngu
bundin við höfuðborgarsvæðið. Á lands-
byggðinni, þar sem fáir sérfræðingar
starfa, blasir við allt annað ástand. Lands-
byggðarfólk virðist ekki þurfa mikið á
sérfræðiþjónustu höfuðborgarlæknanna
að halda. Þorsteinn Njálsson gerði könn-
un á samskiptum heimilislækna og sjúkl-
inga á fjórum plássum úti á landi: Hólma-
vík, Búðardal, Egilsstöðum og Bolungar-
vík. í niðurstöðu Þorsteins, sem birtist í
Læknablaðinu, kemur fram að aðeins í
einu til tveimur af hverjum hundrað til-
fellum er talin ástæða til að leita til sérf-
ræðings.
Það viðgekkst í fjögur ár að virða ekki
tilvísunarskyldu þrátt fyrir að lög mæltu
svo fyrir, eða fram á vor 1989. í maí lagði
Guðmundur Bjarnason heilbrigðisráð-
herra fram á Alþingi breytingartillögu við
lög um almannatryggingar. Þar segir að
ráðherra geti heimilað Tryggingastofnun
á árinu 1989 að greiða sérfræðingum fyrir
„nauðsynlegar rannsóknir og aðgerðir án
10 ÞJÓÐLÍF