Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2004, Blaðsíða 29

AGRIP ERINDA / XII. VISINDARAÐSTEFNA Hl
Efniviður og aðferðir: Á árinu 1997 var gerð þversniðskönnun
meðal helmings allra íslenskra skólabarna á aldrinum 15 og 16
ára. Svarendur fylltu út spurningalista í skólastofum og var svar-
hlutfallið 91% (n=3872). Rannsóknin byggist á upplýsingum frá
svarendum um ýmiss konar ofbeldishegðun, félags- og lýðfræði-
legan bakgrunn, félagslegan stuðning, álagsþætti og lífsstíl. Tengsl
ofbeldishegðunar við skýringarbreytur voru athuguð með hjálp
aðhvarfsgreiningar.
Niðurstöður: Meirihluti þátttakenda viðurkenndi að hafa beitt
ofbeldi á síðastliðnum 12 mánuðum. Piltar voru líklegri en stúlk-
ur til að beita ofbeldi (OR=5,6; 95% CI: 4,7-6,6). Þátttakendur
sem höfðu upplifað 4-12 neikvæða lífsviðburði á síðastliðnu ári
voru líklegri til að beita ofbeldi en þeir sem höfðu upplifað færri
eða enga slíka viðburði (OR=3,0; 95% CI: 2,2.-4,2). Unglingar
sem reyktu sígarettur beittu mun oftar ofbeldi en unglingar sem
ekki reyktu (OR=2,5; 95% CI: 1,2.-2,2.). Þeir unglingar sem
höfðu neytt áfengis oftar en 20 sinnum á lífsleiðinni voru meira en
helmingi líklegri til að beita ofbeldi samanborið við þá sem aldrei
höfðu neytt áfengis (OR=2,5; 95% CI: 1,8-3,4). Þá var ofbeld-
ishegðun algengari á meðal unglinga sem töldu sig eiga frekar
erfitt með að fá stuðning frá foreldrum sínum samanborið við þá
sem áttu auðvelt með það (OR=l,7; 95% CI: 1,2-2,3). Þeir ung-
lingar sem oft upplifðu reiði voru nær helmingi líklegri til að beita
ofbeldi en þeir sem sjaldan reiddust (OR=l,8; 95% CI: 1,4-2,5).
Ályktanir: Rannsóknin gefur til kynna að hlutfall ofbeldisfullrar
hegðunar á meðal íslenskra skólabarna var hátt og hægt var að
draga út ákveðna þætti sem tengdust ofbeldi. Þeir þættir sem voru
marktækt tengdir ofbeldisfullri hegðun voru kyn, stuðningur frá for-
eldrum, streituvaldandi þættir, reiði, reykingar og notkun áfengis.
E 15 Hugur og heilsa. Forvörn þunglyndis
Eiríkur Örn Arnarson* 1'2, Inga Hrefna Jónsdóttir3, Hulda Sólrún Guömunds-
dóttir4, Lára Halldórsdóttir5, Hafdís Kjartansdóttir6, Arnfríður Kjartansdóttir7,
Brynjólfur Brynjólfsson8, Fjóla Dögg Helgadóttir1, W. Ed Craighead9
‘Sálfræðiþjónusta endurhæfingarsviði Landspítala, 2læknadeild HI, 3Reykja-
lundur, 4Skólaskrifstofa Mosfellsbæjar, 5Skólaskrifstofa Reykjavíkur, 6Skóla-
skrifstofa Reykjanesbæjar, 7Félagsþjónusta Akureyrar, 8Skólaskrifstofa
Garðabæjar, ''sálfræðideild Coloradoháskóla, Boulder
eirikur@tandspitali.is
Inngangur: Á Vesturlöndum er algengi meiriháttar þunglyndis
(MDD) á aldrinum 15-21 ára talið 15-22%. Forvarnarnámskeiðið
Hugur og heilsa miðar að því að koma í veg fyrir þróun meiri-
háttar þunglyndis meðal ungmenna. Þeir eru taldir í áhættu sem
aldrei hafa greinst með MDD, en með talsverð þunglyndisein-
kenni og skýringarstíl sem einkennist af döprum þankagangi.
Námskeiðið Hugur og heilsa byggir á kenningum hugrænnar
atferlismeðferðar (HAM) og er sniðið til að koma í veg fyrir
þróun þunglyndis þeirra sem ekki hafa upplifað MDD. Markmið
er að koma í veg fyrir fyrsta þunglyndiskast og að fylgjast með
geðslagi þátttakenda á námskeiði og í tvö ár á eftir.
Efniviður og aðferðir: Kvarðarnir CDI og CASQ voru lagðir fyrir
nema í 9. bekk í grunnskólum. Þeir sem voru með talsvert mörg
einkenni á CDI og neikvæðan skýringarstíl á CASQ án fyrri sögu
um MDD í 9. bekk voru metnir með K-SADS viðtali. Þeir (N=72)
sem uppfylltu skilyrði fyrir þátttöku var dreift af handahófi í til-
rauna- og viðmiðunarhópa. Þátttakendur í tilraunahópum tóku
þátt í námskeiði sem sálfræðingar stýrðu. Hittust hópar í 14 skipti;
tvisvar í viku í þrjár vikur og síðan vikulega í átta vikur.
Niðurstöður: Við 6 og 12 mánaða eftirfylgd með greiningarviðtali
kom í ljós að 3% þátttakenda í tilrauna- og 20% í samanburðar-
hópi höfðu þróað MDD. Greint frá breytingum á skori hópa á
CDI og fleiri fylgibreytum fyrir, eftir námskeið og við eftirfylgd.
Ályktanir: Niðurstöður virðast benda til að sporna megi við
þróun þunglyndis ungmenna. Ráðgert er að fylgjast með breyt-
ingum einkenna þunglyndis, skýringarstíls og fleiri fylgibreytum
rannsóknarhópa uns þátttakendur hafa náð 17 ára aldri.
E 16 Möguleikar netsins í hjúkrunarmeðferð
Erla Kolhrún Svavarsdóttir', Anna Ólafía Sigurðardóttir2, Sigrún Þórodds-
dóttir3
1 Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2barnasvið og 3göngudeild krabbameinsveikra
barna Landspítala
eks@hi.is
Krabbamein er ein megindánarorsök barna og unglinga hér á
landi. Á hverju ári eru greind að meðaltali 12-14 börn undir 18
ára aldri með krabbamein. Fjölskyldur barna með krabbamein
þurfa að aðlagast heilbrigðisástandi barnsins. Þó er ekki vitað
hvernig hjúkrunarfræðingar hér á landi geta aðstoðað fjölskyld-
urnar við að aðlagast aðstæðum og nýta þau bjargráð sem mögu-
legt er að bjóða uppá í þeim tilgangi að minnka vanlíðan foreldra.
Tilgangur rannsóknarinnar er að kanna áhrif hjúkrunarfræðslu-
meðferðar (nursing intervention) sem þróuð var fyrir foreldra
barna og unglinga með krabbamein. Hugmyndafræðilegur bak-
grunnur rannsóknarinnar var Calgary fjölskyldumeðferðarlíkan-
ið (Wright & Leahey, 2000). Meðferðin var þróuð og prófuð sem
hluti af stærri landsrannsókn fyrir fjölskyldur hér á landi sem eiga
nýgreint barn eða ungling með krabbamein. Áhrif meðferðarinn-
ar var prófuð á aðlögun, bjargráðum, þrautseigju og líðan foreld-
ra. Sérstaða meðferðarinnar er meðal annars fólgin í fræðslu sem
var veitt foreldrum á netinu. Rannsóknin miðar að því að hægt sé
að meta hvort fræðslumeðferð á netinu skili sér í bættri aðlögun
foreldra barna með krabbamein. Verið er að fylgja eftir þeirri
þróun sem átt hefur sér stað í fjarskipta- og upplýsingatækni í
heiminum í dag. Leita þarf nýrra leiða til að veita heilbrigðisþjón-
ustu á íslandi sem myndi auka gæði þjónustunnar, bæta heilsu
skjólstæðinga og umönnunaraðila og auka hagsæld fyrir þjóðina í
heild. Alls tóku 11 fjölskyldur þátt í rannsókninni en gögnum var
safnað í tvö ár, frá árinu 2002 til 2004. Frumniðurstöður liggja nú
fyrir meðal sjö mæðra og sex feðra. Gögnum var safnað á tveimur
tímapunktum yfir sex mánaða tímabil. Meðferðin samanstóð af
60-90 mín stuðningsviðtali fyrir hverja fjölskyldu auk þess sem
137 blaðsíðna heimasíða var þróuð á netinu með fræðsluefni til
fjölskyldnanna. Meginniðurstöður rannsóknarinnar voru þær að
líðan foreldra var marktækt betri eftir meðferðina en fyrir með-
ferðina. Sú þekking sem skapast við þessa meðferðarrannsókn
getur nýst sem ákveðið meðferðarform fyrir heilbrigðisstarfs-
menn sem annast fjölskyldur barna- og unglinga með krabbamein
hér á landi.
Læknablaðið/fylgirit 50 2004/90 29