Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2004, Blaðsíða 109

AGRIP VEGGSPJALDA / XII. VISINDARAÐSTEFNA H I
V 107 Sníkjudýr í þorskseiðum í strandeldi
Matthías Eydal. Árni Kristmundsson, Slavko H. Bambir, Sigurður Helgason
Tilraunastöð Háskóla íslands í meinafræði að Keldum
meydal@hi.is
Inngangur: Tilraunaeldi á þorskseiðum er nýlega hafið hér á
landi. Markmið þessa verkefnis er að rannsaka hvaða sníkjudýra-
sýkingar finnast í strandeldi þorskseiða og að meta áhrif þeirra á
heilsufar seiðanna.
Efniviður og aðferðir: Þorskseiði voru veidd í ísafjarðardjúpi
haustið 2002, að meðaltali um 4 g á þyngd. Þau voru alin í um
það bil 100-200 g þyngd og flutt í sjókvíar snemmsumars 2003. Á
eldistímanum var einkum fylgst með ákveðnum tegundum sníkju-
dýra og framvindu sýkinga. Beitt var aðferðum í sníkjudýra- og
vefjameinafræði, auk annarra sýklarannsókna.
Niðurstöður: Eftirtalin sníkjudýr greindust í seiðunum.
Frumdýr: Bifdýrin Trichodina cooperi og T. murmanica á
tálknum og roði og svipudýrið Ichthyobodo sp. á tálknum, auk
svipudýrs í þvagblöðru. Myxidium sp., Zschokkella sp. og Loma
sp. í ýmsum innri líffærum. Enn eitt frumdýr olli æxlisvexti í
gervitálknum.
Fjölfruma dýr: Agðan Gyrodactylus sp. á tálknum og roði
og í meltingarvegi ögðutegundirnar Brachyphallus crenatus,
Derogenes varicus, Lepidapedon elongatum og Podocotyle ato-
mon. Lirfustig bandorma og hringormanna Anisakis simplex
og Hysterothylacium aduncum fundust í innyflum. Þá greindust
krabbadýrin Caligus sp. og Clavella adunca á roði.
Aðrar sýkingar: Vörtur mynduðust á roði sökum veirusýk-
ingar.
Trichodina spp., Loma sp. og hugsanlega Ichthyobodo sp.,
ásamt æxlum í gervitálknum ollu sjúkdómseinkennum á þessu
tímabili.
Ályktanir: Sníkjudýr með einfaldan lífsferil (án millihýsla) eru lík-
legust til að valda sjúkdómi í strandeldi. Umfang og afföll vegna
sníkjudýra, svo sem Loma sp., voru meiri en búist var við. Rann-
sóknin bendir til að Trichodina bifdýrasýkingar hafi marktæk
neikvæð áhrif á holdstuðul seiða.
Rannsóknum á sjúkdómsvöldum í eldi þorskseiða er haldið
áfram.
Þakkir: Verkefnið er styrkt af sjávarútvegsráðuneytinu.
V 108 Sjúkdómseinkenni í sandhverfu [Scophthalmus maxi-
mus L.) með kýlaveikibróður eða vetrarsár
Bryndís Björnsdóttir, Slavko H. Bambir, Sigríður Guðmundsdóttir, Bjarn-
heiður K. Guðmundsdóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
bryndisb@hi.is
Inngangur: Sandhverfa (Scophthalmus maximus L.) er mikil-
væg eldistegund víða í Evrópu. Týpískir og atýpískir stofnar af
Aeromonas salmonicida hafa einangrast úr sjúkum sandhverfum
og sýnt hefur verið fram á næmi tegundarinnar fyrir Moritella
viscosa (Mv). Aeromonas salmonicida undirt. achromogenes
(Asa) veldur kýlaveikibróður og Mv veldur vetrarsárum. Mark-
mið rannsóknarinnar var að lýsa sjúkdómseinkennum í sand-
hverfu sýktri með Asa eða Mv.
Efniviður og aðferðir: Sandhverfa (50g) var sýkt með sprautun í
vöðva með mismunandi þynningum af Asa eða Mv. Sýkingin var
framkvæmd við 9°C og fiskurinn alinn í 500 lftra kerum. Fylgst
var með sandhverfunni í fimm vikur og dauði skráður daglega.
Sýking var staðfest með einangrun viðkomandi bakteríu úr nýra.
Sjúkum og deyjandi fiskum var safnað til vefjaskoðunar og sjúk-
dómseinkennum lýst. Vefjasýni voru fixeruð í 10% formalíni og
lituð með Giemsa litun.
Niðurstöður: Dauði hófst 10 dögum eftir sýkingu með Asa og
sáust opin sár við stungustað sjö dögum eftir sýkingu. Roði í húð
og blæðingar við kjaft voru algeng ytri einkenni. Mikill gulleitur
kviðarholsvökvi sást í fiskinum og blæðingar voru í ýmsum innri
líffærum. Dauði hófst fjórum dögum eftir sýkingu með Mv og
sáust opin sár við stungustað þrem dögum eftir sýkinguna. Sárin
voru oft nokkuð djúp. Hreisturlos og blæðingar umhverfis kjaft
voru einnig algeng einkenni. Drep sást í holdi og blæðingar í lifur.
Aukin blóðsókn var í lifur, nýra og milti.
Ályktanir: Sjúkdómseinkenni í sandhverfu sýktri með Asa eða
Mv líkjast að mestu þeim einkennum sem áður hefur verið lýst í
laxi sýktum með sömu bakteríum. Ekki var hægt að greina á milli
Asa og Mv sýkingar með því að skoða sjúkdómseinkenni, heldur
þurfti að staðfesta sýkingu með einangrun viðkomandi bakteríu.
V 109 Tilraunir til að bólusetja þorsk gegn bakteríusjúkdóm-
um
Bjarnheiður K. Guömundsdóttir. Bryndís Björnsdóttir, Bergljót Magna-
dóttir, Sigríöur Guðmundsdóttir
Tilraunastöð Háskóla íslands í meinafræði að Keldum
bjarngud@hi.is
Inngangur: Fisksýklarnir Aeromonas salmonicid undirteg. achro-
mogenes (Asa), Listonella anguillarum (La) og Moritella viscosa
(Mv) hafa valdið miklum usla í laxeldi og eru einnig að valda
skaða í þorskeldi. Eina þorskabóluefnið á markaði er gegn La.
Fjölgilt laxabóluefni, AlphaJect5200 (ALPHARMA inc.), með
La, Mv og A. salmonicida undirteg. salmonicida (Ass), er á
markaði. Það ver lax gegn öllum nefndum bakteríum. Markmið
rannsóknarinnar var að kanna vörn bólusetts þorsks í tilrauna-
sýkingum og meta áhrif bólusetningar á vöxt.
Efniviður og aðferðir: Þorskseiði voru bólusett með AlphaJect
5200 með sprautun (0,1 ml) í kviðarhol (i.p.). Átta vikum síðar
var sýkt með böðun eða sprautun í vöðva (i.m.). Fiskurinn var
veginn í upphafi tilraunar og átta og 13 vikum frá bólusetningu.
Samgróningar í kviðarholi af völdum ónæmisglæðis voru metnir
átta og 13 vikum frá bólusetningu og einkunn gefin frá 0-6. Magn
mótefna gegn hverjum bakteríustofni í blóðvatni var mælt með
ELISA-prófi. Onæmisvörn var metin út frá hlutfallslegri lifun
óbólusettra og bólusettra fiska. Marktækni niðurstaðna var metin
með Fishers exact og Kruskal-Wallis prófum.
Helstu niðurstöður: Bóluefnið veitti þorski góða ónæmisvörn
gegn La, en ekki gegn Asa eða Mv. Einu sértæku mótefnin sem
greindust í bólusettum þorski voru gegn Mv. Bólusetning dró
marktækt úr þyngdaraukningu og breytingar í kviðarholi vegna
Læknablaðið/fylgirit 50 2004/90 109