Tímarit Máls og menningar - 01.05.1943, Qupperneq 9

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
3
LAUFEY VALDIMARSDÓTTIR:
Island hefur heitiS œvarandi hlutleysi, cnda er f>aS sjáljgert aj vopnlausri
þjóS. Aj ]>essu leiSir þó ekki algert sinnuleysi um þau mál, sem mestum deil-
um valda í heiminum og jramtíS mannkynsins er undir komin.
Sá heimur, sem býSur öryggi og jullt jrelsi lítilli vopnlausri þjóS, er enn
ekki skapaSur. SjáljstœSi lslands er undir því komiS, aS réttarhugsjónin sigri
og ojbeldiS víki í viSskiptum þjóSa og líji sjáljra þeirra.
Okkur hryllir viS kenningum nazista, um yfirþjóS og yfirstélt, sem jari
meS öll völd í heiminum, skoSankúgun þeirra og ojsóknum andstœSinga, tor-
tímingu gySinga, kúgun kvenna. Og viS vitum, aS þetta kerji gat því aSeins
þróazt, aS lýSrœSisríkin sjálj voru líka jull ójajnaSar. A þrengingatímum sjá
menn helzt sannleikann. Nú virSast menn skilja, aS engin þjóS geti einangruS
tryggt jrelsi sitt og ajkomu, heldur sé öryggi hverrar þjóSar komiS undir
sameiginlegu öryggi allra. Bandamenn loja því, aS ejtir þessa styrjöld skuli
rísa upp nýr og réttlátur heimur. Eg trúi þvi, aS þátttaka Rússa í stríSinu og
samvinna þeirra viS Bandamenn sé bezta trygging þess, aS því marki verSi náS.
Mér þykir vœnt um aS já tœkijœri til þess aS leggja jram minn skerj, þótt
lítill sé, til RauSa krossins rússneska, til styrktar Rússum í liinni stórjenglegu
baráttu þeirra, til varnar hinu unga ríki sósíalismans í landi þeirra, og menn-
ingunni sjáljri.
Hvar vœrum viS stödd, ej varnir þeirra biluSu?
TÓMAS GUÐMUNDSSON:
Ekki er ósennilegt, aS þrautseigja og kjarkur hinnar brezku þjóSar á þeim
tima, er verst gegndi fyrir henni ejtir jall Frakklands, verSi jafnan talin sú
lietjudáS slyrjaldarinnar, sem heimurinn stendur i mestri þakkarskuld jyrir.
Margt hejur síSan gerzt, er orkaS hejur vamlegar á gang heimsviSburSanna
en þá var séS fyrir, og margar þjóSir, stórar og smáar, haja orSiS til þess aS
skrá glœsileg a/rek í annál þessa hryllilega tímabils. HugprýSi og hetjuskap-
ur hinnar grísku og norsku þjóSar, svo dœmi séu nejnd, munu um langan aldur
verSa heiminum sannjœrandi tákn þeirrar fórnarlundar, sem ást á œttjörS og
frelsi jœr blásiS heilbrigSu fólki í brjóst. En jajnvel hin hetjulegasta barátta
smárra þjóSa hrekkur skammt til úrslita í geigvaznlegum átökum viS stór-
veldi, sem haja gert liernaSinn aS uppistöSu i trúarbrögSum sínum, og enn
mundi mörgum þykja nœsta tvísýnl um frelsi sitt og öryggi, einnig hér á Is-
landi, ej mcsta sigurvíman hejSi ekki fengiS aS renna aj herskörum Hitlers
viS aS mœta hinum „óbilgjarna“ varnarmœtti og varnarvilja þeirra hundraS
og áttatíu milljóna, scm gerzt haja svo djarjar aS stojna meS sér Sovét-lýS-
veldin án þess aS spyrja mig eSa nokkurn annan um leyji. Því mun heldur
ekki oj mœlt, aS hver sá einstaklingur, sem telQr jramtiS sina meir komna
undir því en nokkru öSru, aS gengiS verSi aj nazismanum dauSum, geti litiS
svo á, aS hann eigi í dag hinum rússnesku herjum og þeim, er bak við þá
standa. nokkuð stóra persónulega skuld aS gjalda. Rússlandssöfnunin er