Tímarit Máls og menningar - 01.05.1943, Síða 109

Umsagnir um bækur
ARFUR ÍSLENDINGA.
Sigurður Nordal: ÍSLF.NZK MENNING.
Fyrsta bindi. — Mál og menning, Rvík 1942.
1 slendingar viljum vér allir vera, og um undirrót þess eða „um vanda þess
og vegsemd að vera Islendingur“ orti Jónas Hallgrímsson táknrænt kvæði í
Fjölni 1838. Yrkiseíniff var hetja í Njálu, un kvæðisheitinu réð markmið,
Gunnarshólmi.
Hólminn í æðandi sandvötnum var eintak og ímynd þjóðlegu verffmætanna.
Trúin á hann og á það, að Gunnar hefði valið rétt að vægja ekki og flýja
land, heldur deyja heima í baráttunni hjálmi faldinn, eins og hann sagði í
haugvísu, var trúin á hlutskipti lands og þjóðar hverja öld, sem væri. „Hörð
var þeirra, en heilnæm kenning | um heillir lands og þjóðarmenning“, sagði
Grímur seinna um þá Fjölnismenn, æskufélaga sína. Naprar andstæður þuríti
sú trú að ráða við:
daujt er í sveitum, hnipin þjóð í vanda,
en lágum hlífir hulinn verndarkraftur
hólmanum, þar sem Gunnar sneri aftur.
Islenzk menning, bók Sigurðar Nordals, á sama markmið og sömu trú á þá
sérkennilegu þjóðmenning, sem er Gunnarshólmi í straumi tímans enn sem
fyrr.
Tvenns konar eru þeir lesendur, sem þraut er að skrifa fyrir um þjóðleg
efni, vantrúarmenn og þjóðrembingsmenn. Fordómar þeirra eru sinn með hvoru
móti.
Ari eftir, að Fjölnir kom með Gunnarshólma, skrifaði Tómás Sæmundsson
Jónasi um árganginn, sagðist ekki vera farinn að „lesa“ þetta kvæði, gæti
' kki orð um það sagt. Ilann hélt víst, að skáldið gæti þarfara gert en liggja
yfir táknrænni ljóðagerð, hún væri óraunhæf, og sennilega hefur Tómás litið
Gunnar eitthvað öðrum augum en Jónas gerði. Enn hafa margir vantrú á
þessu kvæði. Nú yrði vantrú á íslenzka menningu að stafa af gerólíkum
lilutum að vísu, en ég hygg hún mæti vantrú.
Vantrú þeirra, sem vilja enga sögu læra né meta vegna búksorga sinna eða
annarrar skammsýni í áhugamálum, er ekki þess verð að fást um, heldur fyrir-
líta með öllu. En hitt, sem kristinn dómur kallar Tómásarvantrú, getur verið