Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Síða 55

SÁLFRÆÐI NÚTÍMANS
245
ingu, þ. e. a. s. hafa tileinkað sér vissar siðvenjur og lífsháttu, sem kyn-
slóð lærir af kynslóð.
Við getum samt sem áður deilt um það, hvað sé æðri menning, hvað
sé lægri menning og hvaða auðkenni menning eigi að hafa til að geta
lalizt æðri menning. Hér er þó mjög erfitt að komast að endanlegri nið-
urstöðu, því að þetta er heimspekilegt vandamál, sem við getum naum-
ast leyst með aðferðum raunvísinda, a. m. k. enn sem komið er.
Hvað eigum við þá að nota sem mælikvarða á menningarstig? Hugs-
anlegt væri að miða menningarstig við tækniþróun, listsköpun, trúar-
brögð, siðvenjur, menntunarstig, framleiðslugetu og margt fleira. Allir
þjóðflokkar hafa einhvers konar trúarbrögð og siðaskoðanir. Erfilt er
að fullyrða, að eitt sé hér öðru æðra.
Allir þjóðflokkar hafa lagt slund á einhverja listsköpun, og mjög erfitt
er að dæma um, hver hafi náð hæst í ákveðinni listgrein, þar eð sérkenni
listarinnar ákvarðast alltaf af því umhverfi, sem hún hefur þróazt í.
Ennþá erfiðara er að ákveða, hvaða listgrein beri að telja sérstakt tákn
æðri menningar.
Mörg atriði í umhverfinu ákvarða það, hvaða listgrein þjóð eða þjóð-
arbrot leggur stund á. Á liðnum öldum hafa íslendingar t. d. lagt mesta
stund á Ijóðagerð en vanrækt myndlist og tónlist.
Mikilvægasla orsök þessa er vafalaust sú, að á límum einokunarverzl-
unar og örbirgðar höfðu Islendingar engin tök á að afla sér þeirra tækja,
sem þurfti til að geta stundað tónlisl og myndlist. Þessar lislgreinir krefj-
ast líka nokkurs lærdóms, sem Islendingar gátu ekki aflað sér vegna fá-
læktar og einangrunar.
Ljóðagerð var aftur á móti listgrein, sem hægt var að- stunda án
menntunar eða flókinna tækja. Menn þarfnast aðeins penna og blaðs, ef
þeir vilja láta Ijóð sín varðveitast.
Sú staðreynd, að íslendingar hafa náð góðum árangri í myndlist og
tónlist, en ljóðagerð hefur minnkað hin síðari ár, sýnir, að íslenzkum
listamönnum er það ekki áskapað að fást eingöngu við ljóðagerð og
vanrækja aðrar listgreinir. Það er efnahagur og sambönd þjóðarinnar
við aðrar þjóðir, sem ráða miklu um það. hvaða listgreinir listamenn
okkar leggja stund á.
Það gæti virzt freistandi að miða menningarstig við, hve langt menn
eru komnir í tækni og hve miklu valdi þeir hafa náð yfir umhverfinu og