Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Blaðsíða 82

272
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
II
Gott tækifæri gafst fyrir nokkru til að bera saman það, sem greinir á
milli þessara tveggja sjónarmiða. Við Háskólann í Lundúnum er sá sið-
ur, að árlega er kunnur hagfræðingur ráðinn til að flytja fyrirlestur frá
fræðilegu sjónarmiði um efni almenns eðlis. Það bar svo við, að árin
1951 og 1952 voru fluttir fyrirlestrar, er báðir fjölluðu um kenninguna
um verzlun milli landa.* Fyrra erindið flutti Lionel Robbins, einn kunn-
asli hagfræðingur Bretlands og ótrauður málsvari nýklassisku kenning-
arinnar. Síðara erindið flutti eindreginn andstæðingur hennar, Jobn H.
Williams, prófessor við Harvard-háskóla og varaforseti bankaráðs eins
stærsta banka Bandaríkjanna. Efni þessara tveggja fyrirlestra skal nú
stuttlega rakið.
I upphafi fyrirlesturs síns vitnaði Robbins í þau fleygu orð Edwins
Cannans, að „ekkert ávinnist með því að vekja upp þá þrjú hundruð ára
gömlu og steindauðu hjátrú, að þingið þurfi að vaka yfir viðskiptajöfn-
uðinuin . . .“ Eins og þessi orð Cannans bera Ijóst vitni, gerðu nýklass-
iskir hagfræðingar ráð fyrir, að aðlögun atvinnuveganna að breyting-
um í utanríkisverzluninni ættu sér stað nokkurn veginn sjálfkrafa. Þær
fullyrðingar þeirra má rekja til þess, að þeir töldu fullvíst, að fjármála-
stefna ríkisins væri miðuð við að halda jafnvægi í viðskiptum við út-
lönd á þann hátt, að viðskiptajöfnuðurinn héldist hvorki hagstæður né
óhagstæður til langframa. „Það var í þessum skilningi . .. aðeins, að
óþarft þótti að hafa gætur á viðskiptajöfnuðinum.“
Hitt er rétt, að engir erfiðleikar á greiðslu geta átt sér stað, ef fjár-
málastefnu þessari er fylgt. Það má sýna fram á með því að ímynda sér
tvö lönd, sem ekki búa við annan gjaldmiðil en mynt úr dýrum málm-
um, er bræða má niður og flytja út eftir vild, og sem þekkja ekkert lána-
kerfi né aðra bankastarfsemi. „Þá er ekki unnt að líta svo á, að skapazt
gæti erfiðleikar á að afla annars hvors gjaldmiðilsins, þegar hinn er í
boði, þótt mynt sé slegin sitt með hverjum hætti í löndum þessum.“ En
um leið og þau hefja bankastarfsemí, myndast ný viðhorf, þar eð lönd-
in kunna að aðhyllast ólíkar fjármálastefnur. Það er hugsanlegt, að af-
* Lionel Robbins: The Balance of Payments. The Stamp Memorial Lecture 1951.
The Athlone Press. John H. Williams: Economic Stability in the Modem World.
The Stamp Memorial Lecture 1952. The Athlone Press.