Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Síða 86

276
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
arlausn í eitt skipti fyrir öll til að vinna bug á misvæginu í alþjóðlegum
viðskiptum er orðin tilgangslaus.“
IV
Hér hefur nú stuttlega verið skýrt frá þeim tveim sjónarmiðum, sem
eru á öndverðum meiði um, hvert stefnir í alþjóðlegum viðskiptum.
Ritdeilum þeim, sem háðar eru um, hvort þessara sjónarmiða er rétt,
verður ekki vísað á bug sem fánýtum fræðilegum vangaveltum, eins og
ýmsum hættir til að gera, þegar hagfræðilegar umræður eru annars
vegar. Það, hvort sjónarmiðið verður ofan á í Bandaríkjunum og Vest-
ur-Evrópulöndunum mun ráða miklu um, hvaða stefnu þau reka í við-
skiptamálum á komandi árum. Undanfarna mánuði hefur verið tíðrætt
um það í löndum þessum, að taka beri upp að nýju frjálsa gjaldeyris-
verzlun. Ef skilningur nýklassiskrar hagfræði á eðli milliríkjaviðskipta
er réttur, mælir ekkert því í mót, að stofna megi til hennar með mjög
sæmilegum árangri. En frjáls gjaldeyrisverzlun með nokkurn veginn
föstu gengi er um margt ekki óáþekk verzlun með gjaldeyri á gullfæti.
Og ef skilningur andstæðinga nýklassisku hagfræðinnar á eðli milli-
ríkjaviðskipta, þeirra sem eru á svipuðu máli og prófessor Williams, er
réttur, mundi frjáls gjaldeyrisverzlun aðeins takast um skeið. Hún hlyti
fyrr eða síðar að komast í ógöngur og hverfa af sjónarsviðinu á sama
hátt og gullfóturinn í kreppunni miklu. Það jafngildir því, að gjaldeyr-
ishöft af einhverju tagi og ýmis önnur höft á milliríkjaverzlun verði ekki
umflúin. Afleiðingar þess á þróun atvinnumála yrðu geysivíðtækar, en
eru auðsæjar.*
Reykjavík, 14. ágúst 1954.
* Ef sú þróun heldur áfram, eins og prófessor John H. Williams gerir ráð fyrir,
að vaxandi misræmis gæti í alþjóðlegum viðskiptum, verða vaxandi höft á verzlun
milli landa ekki umflúin né aukin afskipti ríkisvaldsins af efnahagsmálum, ef at-
vinnuvegirnir eiga ekki að lenda í öngþveiti. Forráðamenn kapítalismans neyðast
þannig til þess að reyna að skipuleggja atvinnulífið eftir föngum, — og í þá átt hefur
þróun kapítalismans stefnt í áratugi, eins og Marx sá fyrir. í þjóðfélagsmálum er
þannig ekki lengur valið milli frjálsrar samkeppni kapftalismans og áætlunarbú-
skapar sósíalismans, heldur milli þess hvort atvinnulífið skuli skipulagt í samræmi
við þarfir alþýðu manna af kjörnum fulltrúum hennar, eða hvort atvinnulífið skuli
skipulagt — að svo miklu leyti sem fært er við kapítalisma — af auðhringunum í
samræmi við gróðasjónarmið þeirra.