Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Page 93

UMSAGNIR UM BÆKUR
283
ríku, og finnst Lóa hafa tekið niður fyrir
sig að giftast Óla, sem var ekki annaS
en bílstjóragrey, og er nú orSinn undir-
tylla í banka og gengur meS fjármála-
mannahatt sem hann kann varla aS nota,
-—en hatturinn gegnir samt sínu hlut-
verki í heildarmynd verksins. Róri er
misheppnaS séní, drykkjusjúklingur,
nýsloppinn úr fangelsi fyrir aS hafa orS-
iS systur Lóu aS bana í ógáti. Af orSa-
skiptum þeirra Lóu grunar mann fleira
en sagt er beinlínis — Róri segist hafa
elskaS Lóu meira en systur hennar, en
systirin hafi gifzt sér til þess aS Lóa
fengi hann ekki, og í lokaþættinum kall-
ar Lóa hann „morSingja olckar systra".
Er hún meS því aS gefa í skyn aS hún
hafi gifzt Óla af trássi úr því aS hún fékk
ekki Róra? HvaS sem því líSur, þá er
Róri í leikritinu eins og endurtekiS stef
í byggingu tónverks, hann er sífellt föru-
nautur tragedíunnar í örlögum Lóu.
Hann kemur inn þegar Isa er búin aS
uppgötva „númeriS" í fyrsta þætti; hann
flytur Lóu fréttina um veikindi bams-
ins; hann kemur aS lokum inn í hótel-
forsalinn meS Óla í lokaþættinum, og
Lóa kýs hann sér aS förunaut í örvænt-
ingu sinni þegar hún leggur á flótta frá
öllu saman í leit aS refsingunni.
En SilfurtungliS er annaS og meira en
nú hefur veriS drepiS á. ÞaS er framar
öllu ádeila, miskunnarlaus árás á sölu-
mennskuna í öllum myndum hennar,
þaS hugarfar sem metur allt til fjár,
virSir persónulegar tilfinningar því aS-
eins aS þær geti orSiS „númer“, þekkir
enga list nema þá sem hægt er aS selja
fyrir peninga. „Hvurnin verSur maSur
frægur," spyr Lóa vinkonu sína, ísu, í
fyrsta þætti, og hún svarar: „ÞaS kemur
einhver og kaupir mann.“ Og þegar Óli
fær ekki aS hitta Lóu í Silfurtunglinu og
fer aS tæta niSur Lóu-sýningu Feilans í
ofsareiSi, þangaS til lögreglan tekur
hann, vill Peacock endilega kaupa þetta
númer, — bóndann afbrýSisama: „Bezta
númer sem ég hef séS leingi!“ Kenning
Peacocks er einföld: „Okkur vantar ekki
kvenmenn í listinni; þaS sem okkur
vantar eru hugmyndir, góSar hugmynd-
ir; númer, góS númer. HafirSu náS í
gott númer, þá má altaf fá passlegan
kvenmann; lagiS og vísuna lögum viS
eftir aSstæSum."
AndstæSa þessa sjónarmiSs birtist í
orSum Óla viS Lóu í fyrsta þætti: „Ég
hélt aS aSalatriSiS væri aS emja ekki
fyrir öSru fólki þaS sem maSur ber í
hjartanu." Og seinna segir hann viS
Feilan: „ÞiS versliS meS vöggukvæSiS
barnsins okkar, og gerið úr því háSvísu
og skrílsaung ... þetta dýrasta og insta
sem viS áttum, ég og konan mín, seljiS
þiS útlendíngum til aS fótumtroSa!" En
þessi skoSun er fulltrúum sölumennsk-
unnar óskiljanlegt tal. Þau þrjú eru
nokkuS sitt meS hverjum hætti: ísa köld
og hörS, fer í engar grafgötur um mark-
miS og leiSir á braut frægSarinnar; Pea-
cock, lífsreyndur og þreyttur mannhat-
ari sem fyrirlítur jafnvel skrumauglýs-
ingar sjálfs sín; Feilan er ekki ennþá
kominn eins langt; hann trúir á skrumiS
meSan hann flytur þaS, en þess á milli
hefur hann sömu afstöSu til almennings
og Peacock: fólkiS er til aSeins til aS
hlunnfara þaS og græSa á því. Lista-
mennirnir, „númerin", eru honum aS-
eins verzlunarvara, en hann verSur aS
skjalla þá, ljúga aS þeim, meSan þeir
eru aS ánetjast. LokatakmarkiS er eitt
og hiS sama: peningar, og þá gildir einu
hvort þeir fást fyrir apamanninn sem
beit slönguna eSa fyrir syngjandi
mjaltakonu. Ádeila leikritsins kemur