Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Page 95

UMSAGNIR UM BÆKUR
285
um og mestu skáldsögur Halldórs, en
það er engu síffur merkilegt afrek í ís-
lenzkum leikbókmenntum. Þaff tekur til
meffferffar vandamál beint úr samtíð
okkar, vandamál sem kemur okkur öll-
um viff; og þó að allir séu ekki HKL
sammála, verffur því ekki á móti mælt af
neinni skynsemi að hann hafi gert efni
sínu listræn skil. Þetta er gott leikrit,
fer vel á sviði, gefur leikurum tilefni til
afreka og persónulegra sigra. HKL hef-
ur sýnt í þessu verki aff hann er fær um
aff skapa listaverk í þessu formi engu
síður en í skáldsögunni. Og víst er þörf
á slíku leikriti. Islenzk leikritagerð þarf
á ádeiluleikritum að halda, ef til vill
framar öllu öffru, leikritum sem komiff
geti við snöggu blettina í því þjófffélagi
sem viff búum viff.
Ég ætla mér ekki að seilast inn á svið
leikdómara blaffanna meff því aff ræffa
um afrek einstakra leikara á sviði Þjóff-
leikhússins. Hins skal þó ekki látiff óget-
iff aff leikstjórn Lárusar Pálssonar var
með ágætum og auk þess gerff í náinni
samvinnu viff höfundinn, svo að ekki er
vafi á aff öllu er hagað í samræmi við til-
gang hans. Og samkvæmt ummælum höf-
undar í lok leikritsins má ætla aff Lárus
eigi meginþáttinn í því hvemig lokaat-
riðið er sett á svið, en höfundur leggur
það í vald leikstjórans. Láras hefur tek-
ið þann kost að gefa áhorfendum von
um að tragedían verði ekki alger, og er
sá endir vafalaust heppilegri á leiksviði.
Loks má ekki gleyma að Jón Nordal hef-
ur samið tónlist við leikritið sem fellur
prýðilega að efninu og býr auk þess yfir
sjálfstæðu lífi sem ég hygg muni græða
á nánari viðkynningu.
J.B.
Einar Olgeirsson:
Ættasamfélag og ríkisvald
í þjóðveldi íslendinga
Heimskringla, Rvík 1954.
Veturinn 1951—’52 bar nokkuð sér-
stætt til tíðinda í þessum bæ. Þá eins og
endranær starfaði flokksskóli sósíalista
að Þórsgötu 1 og hafði til umráða sal,
sem tók tæpt hundrað manns í sæti.
Skólann sótti áhugasamt fólk, sem vildi
kynnast þjóðfélagsvísindum, en brátt
fór að kvisast, að Einar Olgeirsson flytti
þama afburðasnjalla fyrirlestra um þró-
un íslenzks þjóðfélags, upphaf þess og
menningarerfðir. Þetta varð til þess, að
ég lagði leið mína í „skólann", þegar ég
gat komið því við, og hlýddi þar á ein-
hver skemmtilegustu fræðileg erindi,
sem ég hef heyrt.
Einar Olgeirsson stundaði nám í bók-
menntum og tungumálum viff háskólann
í Berlín 1921—’24 og kenndi við lær-
dómsdeild Gagnfræðaskólans á Akur-
eyri 1924—’28. Mér hafa sagt nemendur
hans, að hann sé kennari af guðs náð,
þeir geti ekki hugsað sér betri fræðara.
Ég fékk staðfestingu á þessari fullyrð-
ingu um veturinn. Einar flutti yfirleitt
um hálfs annars tíma fyrirlestra og tal-
aði út frá „punktum", því að annríki
hamlaði því, að hann gæti skrifað er-
indin. Hann var jafnan með fjölmargar
bækur, innlendar og erlendar, sem hann
vitnaði í, en flutti mál sitt af slíkum
lærdómi, skarpskyggni, innlifun og
dirfsku, að við sátum dolfallin og urð-
um hvumsa, þegar hann hætti um tíu-
leytið; tíminn var svo fljótur að líða,
okkur fannst við geta hlustað á hann
endalaust. Salurinn var yfirleitt troð-
fullur; hér var margt stúdenta úr ís-
lenzkudeild háskólans án tillits til