Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Side 16

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
aftur til að berja mig, en hann hélt sér í skefjum, og loks öskraði hann: „Þér
viljið ekkert segja? Ég er vanur að fá menn til að tala með því að setja hníf á
barkann á þeim þegar dimmir. Ég skal taka yður fyrir aftur.“
Sjálfsagt hefur það verið ætlun þeirra að „taka mig fyrir aftur“, þegar
ákveðið var að flytja mig til Lodi-búðanna.
En áður en kom að þessari síðustu yfirheyrslu og þessum flutningi, sem
ekkert benti til að væri á döfinni, liafði ég tækifæri til þess í einn mánuð að
fylgjast með því, sem fram fór í píslaverksmiðjunni. Úr klefa mínum gat ég
séð gegnum skráargatið ganginn og nokkrar tröppur af stiganum. í gegnum
þunnt þilið barst hávaðinn úr næstu herbergjum.
A daginn var stanzlaus erill í stiga og á göngum: Fallhlífahermenn, sem
ýmist voru einir eða ráku hrottalega á undan sér örmagna fanga. Ég komst að
því síðar, að á hverri hæð hrúguðu þeir 15—20 manns í herbergi, sem breytt
hafði verið í fangageymslu. Fangarnir sváfu á steingólfinu eða lágu þrír og
fjórir saman á hálmdýnu. Þeir voru alltaf í myrkri, gluggarnir voru byrgðir
svo að ekkert sæist úr húsunum andspænis. Daga, vikur, stundum meira en tvo
mánuði, biðu þeir eftir að verða yfirheyrðir, fluttir í fangabúðir eða í fang-
elsi, eða þeir biðu eftir „flóttatilraun“, þ. e. a. s. vélbyssukúlum í bakið.
Tvisvar sinnum á dag. klukkan fjórtán og klukkan tuttugu (þegar það
gleymdist ekki), var okkur fært hermannakex — fimm kökur á morgnana og
fimm á kvöldin -— einstaka sinnum brauð, og nokkrir spænir af súpu, sem bú-
in var til úr öllum leifunum af borðum herranna. Ég fann sígarettustubb í
henni einn daginn. í annað skipti fann ég merkismiða og ávaxtakjarna, sem
þeir höfðu skyrpt út úr sér.
Það var múhameðstrúarmaður, sem hafði þann starfa að færa föngunum
mat. Hann var úr flokki skæruliða, en hafði verið tekinn höndum í orustu.
Hann hafði keypt sér líf með því að ganga í þjónustu fallhlífahermannanna.
Nafn hans var Boula. . ., en þeir höfðu honum til háðungar breytt því í Pour-
la-France (Fyrir-Frakkland), og því kölluðu þeir hann. Þeir höfðu sett bláa
liúfu á höfuð honum og vopnað hann gúmkylfu, sem hann notaði við tækifæri
til að hafa velþóknun húsbænda sinna. Allir fyrirlitu úrhrak þetta, jafnt fall-
hlífahermennirnir og fangarnir.
En það var á næturnar, sem „skipulagsstöðin“ lifði sínu raunverulega
lífi. Ég heyrði undirbúninginn á göngunum, stígvélasmelli og vopnahark,
skipanir frá Ir. . . Þá barst annar hávaði til mín inn um ljórann. í garðinum
voru þeir að setja í gang jejipa og dodge-bíla, og héldu af stað. Allt var hljótt
350