Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Side 54

THOMAS SOVVELL
Um launakenningu Karls Marx
Hlutskii’ti verkamanna í þjóðfélagi
auðvaldsins er sívaxandi örbirgð.
Þannig kenndi Karl Marx. Engum blöðum
hefur hagfræðingum oft þótt þurfa um það
að fletta, að með framsetningu þessarar
kenningar hafi Marx viljað segja, að verka-
menn mundu hljóta minnkandi magn vara
og not þjónustu. I skrifum sínum hefur
sumum þeirra jafnvel þótt það jaðra við
tvöfeldni að bera brigður á þann skilning
á orðum hans. Þegar marxistar á undan-
förnum áratugum hafa lagt út þessa kenn-
ingu Marx sem forsögn um rýrnun hlut-
fallslcgs skerfs verkamanna hefur þeim
verið borið á brýn hughvarf og tilraunir til
að bjarga því, sem bjargað varð. (18., bls.
383.) (1., bls. 213.) (23., bls. 155—157.)
(3., bls. 324.) (22., bls. 34—35.) (16., bls.
61.) I þessum búningi verður kenning Marx
virðingarverð forsögn, og ekki ósennileg,
þótt hlutfallslegur skerfur verkamanna hafi
ekki rýrnað og kenningin ekki rætzt. Túlk-
uð sem forsögn um vaxandi algera örbirgð
verkamanna, verður aftur á móti kenning
hans talin hafa verið afsönnuð í sögunni.
Það kann að hafa leynzt í hugum marxista,
þegar þeir á undanförnum áratugum lögðu
kenningu Marx út sem forsögn um vaxandi
hlutfallslega örbirgð verkamanna. Oðru
máli gegnir, að það sjónarmið eitt hafi ráð-
ið um túlkun kenningar hans á þann veg.
Hér verða færð rök að því, að Marx hafi
sagt fyrir um vaxandi hlutfallslega örbirgð
verkamanna í þjóðfélagi auðvaldsins, að svo
miklu leyti sem kjör þeirra eru komin und-
ir efnahagslegum aðbúnaði. Ennfremur
verða færð rök að því, að Marx hafi ekki
miðað þessa kenningu sína um kjör verka-
manna við efnahagslegan aðbúnað einan
saman.
Höfuðmótbáran gegn túlkun kenningar
Marx um kjör verkamanna sem forsögn um
vaxandi „hlutfallslega örbirgð" þeirra í þjóð-
félagi auðvaldsins er þessi: „... þótt sum-
ar málsgreinar í ritum Marx ... megi túlka
á þessa leið, brýtur sú túlkun greinilega í
bág við flestar þeirra." (22., bls. 35.) Fyrir
mótbáru þessa verður krækt með því að
vitna ekki í málsgreinar í ritum Marx, sem
„má túlka“ sem svo, að þær vísi til vaxandi
„hlutfallslegrar örbirgðar" verkamanna.
Aðeins verður vitnað í málsgreinar, sem
ekki verða á annan veg lagðar út. Við ívitn-
aðar málsgreinar verður þó ekki einvörð-
ungu stuðzt. Athygli verður vakin á, að for-
sögn Marx um vaxandi örbirgð verkamanna
verði rakin til skilnings hans á hugtakinu
„gildi launa“. En gildiskenningu sína vann
hann upp úr hagfræðiritum Ricardos. En
vegna sérkennilegrar gerðar hugtakanna í
kenningum hans, olli Ricardo áþekkum
misskilningi, löngu áður en Marx samdi
AuðmagniS.
Marx varð ekki fótaskortur á sérstæðri
skilgreiningu Ricardos á gildi launa, eins
og á verður drepið. Auk þess að kryfja til
mergjar (1) hugtakið gildi launa f hag-
fræðiritum Ricardos og Marx, einkum þó
388