Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Side 58

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
gera ráð fyrir stigi lífsframfæris, sem laun
hafi jafnan tilhneigingu til að síga í átt til.
(20., bls. 908—-911, einkum bls. 910, nmgr.)
Þessari kenningu verður ekki fundinn stað-
ur í ritum Marx. Laun virðast ekki falla til
langframa nS stigi lífsframfæris. Öllu held-
ur hafa laun verkamanna tilhneigingu til
að jaðra viS lágmark lífsframfæris. En
þetta lágmark lífsframfæris er breytilegt.
Það er bæði komið undir „lífsnauðsynjum"
og svonefndum „öðrum nauðsynjum", sem
eru „afleiðing sögulegrar þróunar". (5., bls.
190.) Þótt að því verði fundið, að Marx
(og aðrir hagfræðingar) noti orðið lífs-
framfæri í þessum skilningi, fer merking
orða hans ekki milli mála. Gildi vinnuafls
verkamanna er það „gildi“ eða saman-
þjappað vinnuafl, „sem er nauðsynlegt til
viðhalds og endursköpunar vinnuafls þeirra,
hvort sem aðstæður til þessa viðhalds og
þessarar endursköpunar eru af skornum
skammti eða ríkulegar, hagstæðar eða ó-
hagstæðar." (6„ bls. 956.) Því hefur verið
haldið fram, að kenning Marx um meirvirð-
ið standist aðeins, þegar hæð launa er
ákvörðuð af lífsframfæri (í hefðbundnum
skilningi). (23., bls. 94.) Reyndar dugar
það eitt, að mismunur sé milli framleiðslu
vinnunnar og þeirrar framleiðslu, sem
nauðsynleg er til að framfleyta verkamönn-
um.1
1 Marx lagði áherzlu á þetta atriði í
gagnrýni sinni á fýsíokrötum, sem töldu
hið nauðsynlega til lífsframfærslu, eða með
öðrum orðum gildi vinnuaflsins, vera ó-
hagganlega ákvarðað: „Þótt þeim hafi enn-
fremur orðið þau mistök á að líta á laun
sem eitthvað tiltekið magn, algerlega á-
kvarðað af náttúrunni að þeirra dómi, —
og ekki af stigi sögulegrar þróunar, magn,
sjálft breytingum undirorpið, — dregur það
ekki úr abstrakt réttmæti niðurstaðna
þeirra, þar sem mismunur gildis og hag-
Á mynd Marx af verkamönnum á mörk-
um lífsframfæris er þannig rúm fyrir hækk-
un raunverulegra launa, skilgreindra að
venjulegum hætti. Þegar ný og hærri lífs-
kjör hafa komizt á, miðast lífsframfærið
við þau. Og af því ákvarðast hið nýja gildi
vinnuaflsins, þ. e. hæð raunverulegra launa.
Laun eni þannig ekki í föstum skorðum
samkvæmt kenningum Marx: Hlutur verka-
manna í auknum afköstum fer eftir samn-
ingsstyrk þeirra. Hlutur þeirra „er kominn
undir hlutfallslegum þunga á vogarskálun-
um, annars vegar þrýstings auðmanna og
hins vegar viðnámsþróttar verkamanna".
(5., bls. 572—573.) Skilningur Marx og
Ricardos á launum birtist í orðinu „við-
nám“. Verkamenn eru að verjast falli launa.
En Marx er að lýsa því yfir, að „lágmark“
þessa falls séu laun, sem hrökkvi til kaupa
á fyrrnefndri summu vara. (5., bls. 572.) Ef
fall launa er stöðvað ofan við „þau lægstu
mörk, sem samrýmd verða hinu nýja gildi“,
þá mun þrátt fyrir fallið „í þessu lægra
verði vera fólgið aukið magn lífsnauð-
synja“. (5., bls. 573.) Marx eignar Ricardo
fyrstu framsetningu þessa lögmáls. Það er
fjarri því að vera lögmál um vaxandi ör-
birgð verkamanna, (í hefðbundinni merk-
ingu orðanna). Það hvílir á þeim grund-
velli, að venjur skapi nokkurs konar stall,
sem lífskjör verkamanna geta ekki sigið
niður fyrir.
Meginforsenda kenningar Marx um vax-
andi örbirgð verkamanna í þjóðfélagi auð-
valdsins, sem ekki hefur verið vakið máls á,
er sú, að verkamenn dæmi sjálfir um hreyf-
ingar launa sinna út frá þessum hlutfalls-
legu sjónarmiðum. Að öðrum kosti gæti
þessi örbirgð verkamanna, sem Marx nefnir
kvæmrar notkunar vinnuafls er að engu
leyti kominn undir því, hvort gildi vinnu-
aflsins er talið vera mikið eða lítið.“ (10.,
bls. 45.)
392