Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Síða 59

UM LAUNAKENNINGU KARLS MARX
svo, aldrei skapað byltingarástand. Önnur
forsenda Ricardos og Marx er lækkandi
verðlag samfara auknum afköstum; þeir
geta þess vegna rætt um lækkun launa í
peningum sem að gildi og um „gildisrým-
un“ vara.
III. Rök fyrir túlkun launakenningar
Marx sem forsagnar um vaxandi
algera örbirgð verkamanna
Við aukin afköst samhliða vexti atvinnu-
veganna hækka laun samkvæmt kenningu
Marx, ef hlutfall auðmagns og vinnu helzt
óbreytt; en lækka, ef auðmagn er aukið
hlutfallslega á kostnað vinnuafls, þar eð
dregið er úr notkun vinnuafls, um leið og
vélakostur eykst. Þetta er rétt, þegar rætt
er um breytingar á launum sem breytingar
á gildi. En um lækkun launa í peningum
er aðeins að ræða á þeirri forsendu, að
kaupmáttur peninga vaxi með auknum af-
köstum. Af hlutfallslegum vexti auðmagns
á kostnað vinnuafls leiddi að nokkru aukn-
ing algerrar örbirgðar verkamanna, þ. e.
fyrir þá verkamenn, sem ný tækni ryður úr
vegi. Marx hélt þessu atriði fram gegn
þeim, er telja orsakatengsl hljóta að vera
milli vaxtar auðmagns og aukinnar efna-
hagslegrar velmegunar verkamanna (12., v.
hluti, bls. 43.) Hann telur ennfremur þurfa
að kveða niður þá staðhæfingu, að þessi
áhrif nýrrar tækni vari aðeins um „stundar-
sakir“. Hann skrifar, „að bráðabirgðaáhrif
nýrra véla séu í reynd varanleg, þar sem
vélar séu jafnt og þétt að grípa inn á ný
svið framleiðslunnar". (5., bls. 47.) Að
dómi Marx sviptir hlutfallslegur vöxtur
auðmagns á kostnað vinnuafls verkamenn
réttmætum hluta þeirra í auknum afköstum
með því að draga úr getu þeirra til „að
veita viðnám“ ásælni auðmanna og veldur
algerri rýmun lífskjara verkamanna þeirra,
sem orðið hafa að víkja fyrir vélunum.
Til stuðnings túlkunar launakenningar
Marx sem forsagnar um vöxt „algerrar ör-
birgðar" verkamanna hefur verið vitnað ti!
skrifa hans um „ómagaframfærslu ríkis-
ins“. En á „ómagaframfærslu ríkisins" setur
Marx þá, sem ekki eru lengur í hópi vinn-
andi manna, þ. e. þann hluta verkalýðsstétt-
arinnar, sem hefur afsalað sér lífsskilyrðum
sínum og dregur fram lífið á ölmusum af
almannafé. (5., bls. 717.) Það sjónarmið,
að hætt sé við, að þessi hópur manna fari
vaxandi, eftir því sem þjóðfélag auðvalds-
ins færir út kvíamar, er ekki þáttur í kenn-
ingunni um vaxandi algera örbirgð verka-
lýðsstéttarinnar sem heildar, og er raunar
lítill hluti þeirrar myndar, sem Marx dró
upp.
Um tilhneigingu auðmanna eða tilhneig-
ingu í þjóðfélagi auðvaldsins til að skerða
laun verkamanna fer Marx orðum, sem
benda til vaxtar algerrar örbirgðar verka-
manna. Hins vegar ræðir Marx um gagn-
tilraunir verkamanna til að auka laun sín
sem mest. Hann ræðir um:
„... þrotlausa baráttu milli auðmanna
og verkamanna; auðmennirnir leitast ein-
att við að skera niður launin að því marki,
sem þau geta í fríðu minnst verið, og að
lengja vinnudaginn upp í það, sem verka-
menn þola hann lengstan.
Hlutfallslegur styrkur aðilanna sker úr
málinu(11., xiv. hluti, bls. 67.) (5., bls.
657—658.)
Þótt launakenning Marx sé grundvölluð
á hlutfallslegum samningsstyrk aðilanna,
eru bili því sett takmörk, sem launin geta
hreyfzt á; annars vegar að stalli vanabund-
inna lífskjara og hins vegar að hvelfingu
launa,nægilega hárrar til að ógna tilveru at-
vinnurekendanna sjálfra; „launasveiflunum
era settar skorður, sem hæfa arðráni í þjóð-
félagi auðvaldsins." (5., bls. 843.)
Það sjónarmið hefur komið fram, að
kenning Marx um vaxandi örbirgð verka-
manna verði ekki samræmd kenningu hans
393