Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 64

TIMARIT MALS OG MENNINGAK
yrði viðurkennt, hiifðu þá misheppnazt
vegna þess að flokkur Lúmúmba var eini
stjórnmálaflokkurinn í Kongó sem átti það
nafn skilið og einu samtökin sem náðu til
alls landsins; önnur samtök styðjast við
ættflokka og eru einskorðuð við einstaka
landshluta. Lúmúmba var því í augum
Belgíustjórnar orðin nauðsyn, ill en óum-
flýjanleg.
En auðhringunum hafði aldrei dottið í
hug að viðurkenna ósigurinn; þeir voru
staðráðnir í að hindra það með öllum ráð-
um að sjálfstæði Kongó yrði meira en nafn-
ið eitt; þó Belgíustjórn velti vöngum vissu
þeir vel hvað til síns friðar heyrði og voru
öldungis ósnortnir af samvizkuhiti hins
vestræna frelsis.
Þróun mála í Kongó síðan 1958 er í stór-
um dráttum sem hér segir:
Þegar í ljós kom að Kongómenn mundu
ekki sætta sig öllu lengur við óbreytt ástand
og kröfunni um sjálfstæði jókst svo fylgi að
Belgíustjórn gat varla skellt skolleyrunum
við henni öllu lengur, þá hófu hringarnir
sína gagnsókn. Hernaðaráætlun þeirra var
engin gamaldags nýlendupólitík: það átti
ekki að berjast móti því að Kongó hlyti
sjálfstæði, það átti aðeins að gera þær ráð-
stafanir meðfram, að hringarnir héldu öll-
um verðmætustu ítökum sínum óskertum.
Þegar 1958 var því sú hugmynd sett fram
að gera Kongó að ríkjasambandi, með svo
víðtækri sjálfstjórn landshluta, að þeir
gætu hver um sig upp á eigin spýtur á-
kvarðað samband sitt við Belgíu. Þessi á-
ætlun var, eins og auðskilið er, einkum
miðuð við Katanga, auðugasta héraðið.
Ódulbúin mætti hugmyndin þó svo mikilli
mótstöðu að hún var fljótlega lögð fyrir
róða. Þá var hernaðaráætluninni breytt og
nú var hinum innfæddu att á foraðið sjálf-
um: flokkur Tshombes tók að láta á sér
bera. Fyrst í stað voru raunveruleg stefnu-
mið hans ekki höfð í liámælum, en þau
skýrðust að sama skapi og styrkur flokks-
ins jókst: samkvæmt þeim átti Katanga að
fá sína eigin stjórnarskrá, sem gerði það
óháð Leopoldville; öðrum landshlutum
Kongó skyldi vera frjálst að ganga í banda-
lag við Katanga, sem yrði þá þungamiðja
landsins og tengiliðurinn milli Kongó og
Belgíu.
Nú gekk á ýmsu unz Kongó öðlaðist sjálf-
stæði. Allskonar klækjum var beitt til að
tryggja hin fornu ítök nýlenduherranna, en
reyndar voru þeir ekki allir á einu máli:
ásamt stjórn Belgíu virðist hluti af kapítal-
istunum sem áttu hagsmuna að gæta í
Kongó, haía viljað fara að öllu gætilega, í
von um að geta haldið Kongó saman; en
aðrir fulltrúar auðhringanna stefndu að
því einu að kljúfa Katanga frá Kongó og
láta aðra landshluta sigla sinn sjó.
Stefna þeirra síðarnefndu varð ofan á.
Auðhringamir notuðu tækifærið þegar
uppreisn brauzt út í Kongóher skömmu eft-
ir að landið varð fullvalda í sumar og lof-
uðu Tshombe að stofna hið „sjálfstæða"
ríki Katanga. Uppreisnin í hernum og ó-
eirðirnar (ýktar af fréttamönnum) voru
aðeins kærkomið lækifæri.
En hverjir eru nú þessir auðhringar og
liver er saga þeirra í Kongó? Til að svara
því að nokkrn mun ég nú þýða kafla úr
grein sem hirtist í franska vikublaðinu
France-Observateur 24. ágúst s.l.:
„Katanga hefur aldrei verið stjórnað frá
nýlendumálaráðuneytinu í Bruxelles né
heldur frá Leopoldville. Katanga hefur allt-
af verið stjórnað frá Rue Montagne-du-Parc
í Bruxelles þar sem Société générale de
Belgique hefur aðsetur og frá nálægum
götum, þar sem Compagnie du Congo pour
le Commerce et l’Industrie og Union Mini-
ére du Haut-Katanga hafa skrifstofur sín-
ar.
398