Tímarit Máls og menningar - 01.05.1982, Qupperneq 9

Adrepur
sem völ er á, og mynda mótvægi gegn alræði bandarískrar fjölmiðlamenningar.
Þær hljóta eðlis síns vegna að hafa þjóðmenningarleg markmið öðrum þræði og
þegar þær starfa í löndum þar sem ríkir verulegt frelsi til þjóðmálaumræðu og
menningariðkana njóta þær þess, þótt frelsi til róttækrar þjóðfélagsgagnrýni í
þessum ríkisfjölmiðlum séu ýmis takmörk sett.
Engum þjóðum er eins nauðsynlegt að hafa félagslegt skipulag á útvarps og
sjónvarpsrekstri og þeim sem fámennar eru. Furðuseint og linlega hefur hér á
landi verið brugðist við þeirri margvíslegu hættu sem nú steðjar að ríkisfjöl-
miðlum okkar. Embættismannastjórn Ríkisútvarpsins og þingkjörið útvarps-
ráð hafa látið við gangast að einkaréttur til dreifingar útvarps- og sjónvarpsefn-
is sé þverbrotinn. Bandaríkjaher hefur óáreittur rekið útvarpsstöð í marga
áratugi, sem nær til mikils hluta landsmanna, og á síðustu mánuðum hafa
línusjónvarpsmenn fengið að leggja net sín í friði. Utvarpsstjóri og útvarpsráð
geta vissulega vísað til þess að menntamálaráðherra beri ábyrgðina, en hvort
tveggja er að hann hefur dugað illa, enda dauflega brýndur af forráðamönnum
Ríkisútvarps að vernda rétt þess. Hið háa alþingi hefur fyrir sitt leyti búið í
haginn fyrir þá sem vilja ofurselja útvarpsrekstur bröskurum með því að halda
útvarpinu í fjársvelti og hafa það á útigangi. Getur nokkur þingflokkur borið af
sér þá sök?
Það er alltaf erfiðara að verjast aðsteðjandi vanda þegar hann er duninn yfir
heldur en þegar hillir undir hann. Samt hafa allir sofið á verðinum. Enn er þó
hægt að bjarga miklu ef röggsamlega er brugðist við. Ekki verður annað séð en
nú sé rík ástæða til samstöðu þeirra sömu þjóðlegu afla, róttækra og borg-
aralegra, sem á sínum tíma hrundu ófyrirleitnustu innrás Bandaríkjahers í
menningu okkar og knúðu fram lokun hersjónvarpsins.
Fyrsta krafa er að einkaréttur Ríkisútvarpsins sé skilyrðislaust tryggður og
virtur. Dreifing sjónvarpsefnis gegnum línu er í lagalegu tilliti á engan hátt
frábrugðin dreifingu gegnum andrúmsloftið. Hana verður því að stöðva.
Kröfum um svokallaðan ,frjálsan‘ útvarpsrekstur verður líka að hrinda.
Augljóst er að smáar útvarpsstöðvar, fjármagnaðar með auglýsingum, sem
hefðu engum skyldum að gegna, gætu á skömmum tíma grafið undan Ríkisút-
varpinu, auk þess sem þær yrðu í raun ekki annað en leppur íslenskra og er-
lendra prangara.
En siðferðislegan rétt samfélagsins til að ráða yfir þessum fjölmiðlum þarf
einnig að sanna og tryggja með öðrum hætti. Ríkisútvarpið verður að hagnýta
nýja tækni til að gegna hlutverki sínu miklu betur en það gerir nú.
Eg skal ekki gera neina tilraun til að kortleggja eða sundurliða þá kosti sem
tæknin leggur ríkisútvarpi upp í hendur. Til þess skortir mig þekkingu á þessu
sviði. En nokkur atriði blasa við og krefjast athafna.
I fyrsta lagi er eðlilegt að komið sé á fót tvöfaldri hljóðvarpsdagskrá, a. m. k.
hluta úr degi hverjum. Onnur dagskráin gæti að einhverju leyti verið bundin
við smærri svæði en landið allt og þyrfti þá jafnframt að koma á fót aðstöðu til
127